بررسی تعارض قرآن و علم از واقعیت تا توهم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی جامعه المصطفی/ استادیار

2 جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

در تاریخ غرب، ادعای تقابل یا تعامل علم و دین از دیرباز محل گفتگو بوده است. به‌خصوص از دوران رنسانس به بعد، مباحث مذکور میان علم و انجیل پی گرفته شد. در دوران متأخر، مستشرقان نیز درصدد برآمدند، همین ادعا را در ارتباط بین علم و قرآن تسری بخشند. آنان با اقامه ادعاهای مختلفی همچون: ابهام حقایق قرآنی، رازگونه بودن، آزمون‌ناپذیری، یقین‌پذیری، اسرار گونه‌ای و ...، سعی در اثبات این مسئله برآمدند. در این نوشتار، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی تلاش بر این است که با تمسک به برخی از آیات مختلف قرآن، به‌جای ادعای تعارض میان علم و قرآن کریم، توافق و تعامل میان آن دو در بُعد علوم تجربی قطعی تثبیت گردد. ازاین‌رو، با نقد و بررسی هر یک از دلایل آن‌ها، نتیجه گرفته شد که تنها بین فهم انسان از حقایق هستی و فهم قرآنی، ممکن است، تعارض ظاهری و سطحی رخ بدهد که این مسئله، به معنای تعارض واقعی میان علم تجربی قطعی و معانی واقعی و صریح قرآن کریم نخواهد بود

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing and Studying the Conflict between the Quran and Science from Reality to Illusion

نویسندگان [English]

  • Ali karimpoor 1
  • bagher Riahi Mehr 2
1 هیئت علمی
2 Al-Mustafa International Society
چکیده [English]

In Western history, the claim of opposition or interaction between science and religion has long been a topic of discussion. Especially since the Renaissance, these issues have been discussed between science and the Bible. In recent years, the orientalists have sought to extend the same claim to the connection between science and the Quran. They sought to prove this issue by making various claims such as the ambiguity of Quranic truths, being a mystery, untestability, certainty, various secrets, etc. In this article, using a descriptive-analytical method, an attempt is made to establish the concordance and interaction between the two in the dimension of empirical sciences by relying on some different verses of the Quran, instead of claiming a conflict between the science and the Holy Quran. Therefore, by examining each of their reasons, it was concluded that only an apparent and superficial conflict may occur between human understanding of the truths of existence and the Quranic understanding. This does not mean a real conflict between certain empirical science and the true and explicit meanings of the Holy Quran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Conflict
  • Quran
  • Experimental Science
  • Quran and Science
  • Reality and Illusion
  1. ترجمه قرآن کریم، ناصر مکارم شیرازی، انتشارات نسل جوان، قم:
  2. ابن‌ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة الدین، شرح نهج البلاغه، مکتبه آیه المرعشی النجفی، قم: 1404 ق.
  3. ابن‌شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی، متشابه القرآن و مختلفه، دار بیدار للنشر، قم: 1369ق.
  4. ابوحجر، احمد عمر، التفسیر العلمی فی المیزان، دار قتیبه، بیروت: 1411ق.
  5. آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، دارالکتب العلمیه، ببروت، 1415ق.
  6. باربور، ایان، علم و دین، ترجمه: بهاءالدین خرمشاهی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران: 1379 ش.
  7. بحرانی، هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، بنیاد بعثت، تهران: 1416ق.
  8. بلاغی، سید عبدالحجت، حجة التفاسیر و بلاغ الاکسیر، انتشارات حکمت، قم: 1386ش.
  9. بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، داراحیاء التراث العربی، بیروت: 1418ق.
  10. ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، دار احیاء التراث العربی، بیروت: 1422ق.
  11. جان اف. هات، علم و دین از تعارض تا گفتگو، ترجمه: بتول نجفی، کتاب طه، تهران: 1385ش.
  12. جوادی آملی، عبدالله، ادب فنای مقربان، اسراء، قم: 1383ش.
  13. ــــــ، شناخت شناسی در قرآن، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، قم: 1370ش.
  14. رضایی اصفهانی، محمدعلی، رابطه علم و دین، اسوه، قم: 1375ش.
  15. ــــــ، نقد و بررسی مقاله قرآن و علم دائره المعارف لایدن، مجله قرآن و علم، ش 1، 1386ش.
  16. ــــــ؛ فراهی بخشایش، علی‌اکبر، «پیش‌فرض‌های مستشرقان در رابطه با تعارض قرآن و علم»، مجله قرآن‌پژوهی خاورشناسان، شماره 13، 1391ش.
  17. روحانی مشهدی، فرزانه؛ معارف، مجید، «ماهیت شناسی آسمان‌های هفت‌گانه با تکیه بر مؤلفه‌های خلق و امر در آیات قرآن»، مجله تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره 2، 1395ش.
  18. زمانی، محمدحسن، مسشترقان و قرآن، پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی العالمیه، قم: 1387ش.
  19. سبحانی، جعفر، الالهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، قم: 1411ق.
  20. سمرقندی، نصر بن محمد بن احمد، تفسیر السمرقندی، دارالفکر، بیروت: بی‌تا.
  21. شریف رضی، نهج‌البلاغه، مترجم: فیض الاسلام اصفهانی، موسسه چاپ و نشر تالیفات فیض الاسلام، تهران:
  22. صادقی تهرانی، محمد، زمین و آسمان و ستارگان از نظر قرآن، امید فردا، تهران: 1380ش.
  23. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، شرح اصول کافی، انتشارات مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران: 1383ش.
  24. صفایی‌پور، حامد، «اصل آنتروپیک (انسان مداری) و جنبه های فلسفی معاصر آن)»، مجله علم و دین، شماره 8، دوره 4، 1392ش.
  25. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم: 1417 ق.
  26. طنطاوی، الجواهر فی تفسیر القرآن، دارالفکر، بیروت: بی‌تا.
  27. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، داراحیاء التراث العربی، بیروت: بی‌تا.
  28. طوسی، محمد بن حسن، امالی، دارالثقافه، قم: 1414 ق.
  29. عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، انتشارات اسماعیلیان، قم: 1415 ق.
  30. عضیمه، صالح، معناشناسی واژگان قرآن، انتشارات آستانه مقدسه، مشهد، 1380ش.
  31. فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، دار احیاء التراث العربی، بیروت: 1420 ق.
  32. فضل الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، دارالملاک للطباعه و النشر، بیروت: 1419 ق.
  33. فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، دارالهجره، قم: 1414 ق.
  34. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، ناصر خسرو، تهران: 1364ش.
  35. قمی مشهدی، محمد بن محمد رضا، تفسیر کنز الدقائق، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، تهران: 1386ش.
  36. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، دار الکتب الاسلامیه، تهران: 1388ش.
  37. ــــــ، صیانت قرآن (پاسخ برخی از شبهات مستشرقان)، ادباء، قم: 1397ش.
  38. گلشنی، مهدی، از علم سکولار تا علم دینی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران: 1380ش.
  39. ــــــ، هل یستغنی العلم عن الدین، تعریب: جعفر صادق الخلیلی، موسسه الهدی للنشر و التوزیع، تهران: 1424 ق.
  40. گنابادی، سلطان محمد، بیان السعادة فی مقامات العباده، موسسه الاعملی للمطبوعات، تهران: 1408 ق.
  41. گینتون، ژان، خدا و علم، ترجمه: دکتر عباس اگاهی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران: 1374ش.
  42. مازندرانی، محمد بن صالح بن احمد، شرح الکافی، المکتبة الاسلامیه، تهران: 1382ش.
  43. متقی هندی، علاء الدین علی بن حسام، کنزّل العمال فی الاقوال و الافعال، موسسه الرسالة، بیروت: 1409 ق.
  44. مسترحمی، سید عیسی؛ فراهی بخشایش، علی‌اکبر، «نقد دیدگاه‌های مسشترقان در رابطه با تعارض قرآن و علوم طبیعی»، قرآن‌پژوهی خاورشناسان، شماره 12، 1391ش.
  45. مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، موسسه در راه حق، قم: 1376ش.
  46. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، موسسه الطباعه و النشر، تهران: 1416 ق.
  47. مظفر، محمدرضا، منطق مظفر، دارالمعرفه، بیروت: 1403 ق.
  48. معرفت، محمدهادی، نقد شبهاتی پیرامون قرآن کریم، ترجمه: حسن حکیم باشی و دیگران، التمهید، قم: 1385ش.
  49. مکارم شیرازی و همکاران، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران: 1374ش.
  50. نیازمند شیرازی، یدالله اعجاز قرآن از نظر علم امروزی، میهن، تهران: 1335ش.
دوره 15، شماره 28
سال پانزدهم، شماره 28، بهار و تابستان 1400 ش
شهریور 1400
صفحه 9-33
  • تاریخ دریافت: 18 فروردین 1400
  • تاریخ بازنگری: 18 اردیبهشت 1400
  • تاریخ پذیرش: 04 تیر 1400