الگوی تربیتی سوره حدید با محوریت تفسیر المیزان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حدیث جامعه المصطفی ص

2 موسسه آموزش عالی فاطمه الزهراء سلام الله علیها خوراسگان اصفهان

چکیده

در این پژوهش تلاش شده است، کشف الگوی تربیتی سوره حدید، مبتنی بر آموزه‌های تفسیر شریف المیزان ارائه شود. بدین منظور از روش پژوهشی داده بنیاد استفاده شده است و حاصل امر، استخراج 110 مفهوم، 30 مؤلفه و 11 بعد تربیتی بوده است. در این راستا ابتدا با رجوع به تفسیر المیزان، اقدام به جمع‌آوری داده‌ها، در جهت دستیابی به مدل تحقیق، ‌‌‌‌‌تجزیه‌وتحلیل داده‌ها که مشتمل بر کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی ‌شده است و نتایج در دو الگوی تربیتی ارائه گردید. در این مقاله به سوره حدید با رویکرد تربیتی پرداخته‌شده؛ زیرا تربیت اسلامی یکی از مهم‌ترین و عمده‌ترین بخش‌های معارف اسلامی و فلسفه بعثت پیامبران و اساس تربیت وظیفه اولیاء الهی و متولیان و مربیان جامعه اسلامی است. ابعاد تربیتی شناسایی‌شده سوره حدید در تفسیر المیزان مشتمل بر وظایف و ویژگی‌های مربی و متربی؛ یکی از ویژگی‌های مربی در نظام تعلیم و تربیت، حکیم بودن مربی است و مهمترین وظیفه متربی اطاعت‌پذیری اوست. هر فرآیند تربیتى به نحوی از انحاء داراى محتوى است که با فرآیند اعتقادی و عبادی در تجلی تربیت انسانی نقش بنیادین به خود می‌گیرد و مبنای تربیت انسان، از هستی‌شناختی و انسان‌شناختی سامان می‌یابد. استفاده از تشویق و ترغیب به‌منزله ابزاری برای رشد و ارتقاء به‌عنوان روش تربیت نقش برجسته‌ای دارد و اصل توحید‌محوری و آخرت‌گرایی ازجمله اصول مهم تربیت هستند. در میان عوامل مؤثر در تربیت، امنیت، مهمترین نقش را در تربیت انسان دارد. یکی از مهمترین موانع درونی که مانع رشد و رسیدن انسان به کمال، تکبر و روحیه استکباری است. هدف، نقطه ‏ای است که هر جریان تربیتی درصدد رسیدن بدان است، ازجمله اهداف، هدف نهایی و غایی تربیت؛ یعنی رسیدن به پرستش خدا و اعتقاد به وحدانیت اوست. درنهایت رسیدن به زندگی مسالمت‌آمیز، مهمترین نتیجه تربیتی مشترک دنیوی و اخروی است. این ابعاد تربیتی شناسایی‌شده، الگوی نهایی تحقیق را تشکیل داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Pedagogical Model of Surah Hadid (Based on Tafsir Al-Mizan)

نویسندگان [English]

  • Mohsen Khoshfar 1
  • Behjat Naseri 2
1 Al-Mustafa International University-Qom_Iran
2 Al-Zahra Institute of Higher Education
چکیده [English]

This research seeks to present the discovery of the pedagogical model of Surah Hadid, based on the teachings of the Holy Tafsir Al-Mizan. So, the grounded research method has been used and the result is the extraction of 110 concepts, 30 components, and 11 pedagogical dimensions. In this regard, first by referring to Tafsir Al-Mizan, data were collected to achieve the research model, and then the data were analyzed, including open coding, axial coding and selective coding, and then their results were presented in two pedagogical models. In this article, Surah Hadid is discussed with a pedagogical approach; Because Islamic pedagogy is one of the most important and major parts of Islamic teachings and the philosophy of the prophets’ mission and is the basis of the pedagogical duty of the divine guardians and trustees and educators of the Islamic society. The pedagogical dimensions identified in Surah Al-Hadid in the Tafsir Al-Mizan include the duties and characteristics of a trainer and trained ones; One characteristic of a trainer in the educational and pedagogical system is that the trainer should be wise and the most important duty of the trained ones is his/her obedience. Every pedagogical process has content in a way that plays a fundamental role in the manifestation of human pedagogy through the process of belief and worship, and the basis of human pedagogy is organized from ontological and anthropological dimensions. Applying encouragement as a tool for growth and promotion as a method of pedagogy has a prominent role and the principle of monotheism (Tawhid)-centered and hereafter-oriented are among the important principles of pedagogy. Among the effective factors in pedagogy, security has the most important role in human pedagogy. One of the most important internal obstacles that prevent human growth and achievement of perfection is arrogance and then a haughty spirit. The goal is the point that every pedagogical process seeks to reach. The goals include the ultimate goal of pedagogy; It means reaching the worship of God and believing in His Oneness (Tawhid). Ultimately, achieving a peaceful life is the most important result of a common worldly and otherworldly pedagogy. These identified pedagogical dimensions have formed the final model of the research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Pedagogy
  • Surah Hadid
  • Tafsir al-Mizan
  • Pedagogical Model
  • Textual Grounded Method
  1. قرآن کریم، ترجمه: مکارم شیرازی، ناصر، دارالقرآن الکریم (دفتر مطالعات و تاریخ معارف اسلامی)، قم: 1373ش.
  2. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت: 1414 ق.
  3. اصغری، محمدجواد، «موانع تربیت دینی از دیدگاه قرآن»، مجله راه تربیت، سال پنجم، شماره 13، زمستان 1389.
  4. ایمان، محمدتقی؛ محمدیان، منیژه، «روش‌شناسی نظریه بنیادی»، مجله روش‌شناسی علوم انسانی (حوزه و دانشگاه)، شماره 56، پاییز 1387.
  5. آلوانی، سید مهدی؛ دانایی‌فر، حسن؛ عادل، آذر، روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت‌: رویکردی جامع‌، انتشارات صفار، تهران: 1386.
  6. باقری، خسرو، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، انتشارات مدرسه، تهران: چاپ پنجم، 1378.
  7. بهشتی، محمد، مبانی تربیت از دیدگاه قرآن، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، تهران: 1387.
  8. حجتی، محمدباقر، اسلام و تعلیم و تربیت، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران: چاپ 21، 1369،.
  9. حسرتی، مصطفی، «مقدمه‌ای بر روش کیفی نظریه داده بنیاد»، فصلنامه زبان و زبان‌شناسی، دوره دوم، شماره 3، بهار و تابستان 1385.
  10. حسینی، سید علی‌اکبر، سیری اجمالی در تاریخ تعلیم و تربیت اسلامی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران: 1372.
  11. دانایی‌فر، حسن؛ مؤمنی، نونا، «تئوری رهبری اثربخش از دیدگاه امام علیA ـ استراتژی تئوری داده بنیاد متنی»، مجله مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 14، 1387.
  12. داودی، محمد؛ حسین‌زاده، سید علی، سیره تربیتی پیامبرJ و اهل‌بیتD، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، قم/ تهران: 1389.
  13. داوودی، محمد، اخلاق اسلامی (مبانی و مفاهیم)، دفتر نشر معارف، قم: 1387.
  14. دلشاد تهرانی، مصطفی، سیری در تربیت اسلامی، موسسه نشر و تحقیقات ذکر، تهران: 1377.
  15. دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، زیرنظر: محمد معین و سید جعفر شهیدی، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، تهران: 1377.
  16. دهقان نیری، ناهید؛ جلالی‌نیا، فاطمه؛ احمدی، علی، نظریه‌پردازی و نظریه‌های پرستاری، نشر بشری، تهران: 1383.
  17. راغب اصفهانی، حسین، مفردات الفاظ قرآن کریم، ترجمه: حسین خداپرست، انتشارات نوید، قم: چاپ پنجم، 1412.
  18. رشیدپور، مجید، پرورش‌های اخلاقی و روش‌های تربیتی، انتشارات انجمن اولیا و مربیان، تهران: 1383.
  19. شعبانی، حسن، مهارت‌های آموزشی و پرورشی (روش‌ها و فنون تدریس)، انتشارات سمت، تهران: 1385.
  20. شکوهی، غلامحسین، تعلیم و تربیت و مراحل آن، آستان قدس رضوی، مشهد: 1370.
  21. صالحی شیرازی، طاهره، «تربیت جوان از نگاه معصومین»، ماهنامه کوثر، شماره 25، 1390.
  22. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی التفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی، قم: 1413.
  23. قرشى بنابى، على‏اکبر، قاموس قرآن، دارالکتب الإسلامیة: تهران‏، 1371.
  24. کلاکی، حسن، «نظریه بنیادی به‌مثابه روش نظریه‌پردازی»، مجله مطالعات فرهنگ - ارتباطات (نامه پژوهش فرهنگی سابق)، سال دهم، شماره 6، تابستان 1388.
  25. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، دار الکتب العلمیة، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، بیروت: چاپ سوم، 1430 ق.
  26. معین، محمد، فرهنگ فارسی یک جلد فارسی، گردآوری: عزیزالله علیزاده، راه رشد، تهران: چاپ چهارم، 1378.
  27. منصوریان، یزدان، گراند تئوری چیست و چه کاربردی دارد، همایش چالش‌های علم اطلاعات، دانشگاه اصفهان، اصفهان: 1386.
  28. هومن، حیدرعلی، شناخت روش علمی در علوم رفتاری، سمت، تهران: 1386.
دوره 15، شماره 28
سال پانزدهم، شماره 28، بهار و تابستان 1400 ش
شهریور 1400
صفحه 58-88
  • تاریخ دریافت: 19 فروردین 1400
  • تاریخ بازنگری: 24 اردیبهشت 1400
  • تاریخ پذیرش: 04 خرداد 1400