نقش قرآن در پیدایش و رشد دانش اخلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر مجتمع عالی قرآن و حدیث / جامعه المصطفی العالمیه

2 دانشگاه معارف اسلامی قم

چکیده

قرآن کریم آغازگر اخلاق و سبب پیدایش دانش آن در دنیای اسلام است. اخلاق به‌عنوان آموزه بنیادین همواره در آیات قرآنی مورد سفارش قرار گرفته و غایت بعثت پیامبر ـ که خویش را معلم اخلاق می‏داند ـ، بیان شده است. با توجه به اهتمام ویژه قرآن کریم به اخلاق، این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی با بازگویی نقش مستقیم و غیرمستقیم قرآن در پیدایش دانش اخلاق اسلامی است. قرآن کریم با خصوصیات جامعیت اخلاقی، بازشناسی فضائل از رذایل، نظام‏مند بودن ساختار اخلاقی و ارزش ویژه آن به اخلاق درصدد اثبات ادعای نگارنده مبنی بر پیدایش دانش اخلاق اسلامی همگام با نزول قرآن و بر اساس پایه ‏ها و اصول و مبانی آن است. قرآن کریم از سویی عامل جهت‏دهنده دانش اخلاق بر اساس مبانی و اهداف الهی است، از جهت دیگر بازگوکننده نقش این کتاب در پیدایش، گسترش و زمینه‏سازی بسیاری از تحولات علمی در علوم اسلامی ـ انسانی است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of the Quran in the Emergence and development of Ethics

نویسندگان [English]

  • mohammadali rezaeeesfahani 1
  • Heysam boazaar 2
1 Al-Mustafa International University
2 PHD Student of Quran and islamic Texts Qom islamic teachings university
چکیده [English]

The Holy Quran is the initial developer of morality and the reason for its science in the Islamic world. Ethics as fundamental teaching has always been recommended in Quranic verses and also has been stated as the purpose of the prophethood of the Prophet (P) who considers himself a teacher of ethics. Therefore, due to the Quran’s special attention towards ethics, this research uses an analytical-descriptive method, asserting the direct and indirect role of the Quran in the emergence of Islamic ethics, such as; the moral comprehensiveness of the Quran, recognizing the virtues from vices in the Quran, the systematic form of the moral structure in the Quran, the bestowing special value of the Quran to morality, etc. seeks to prove the author’s claim that that the emergence of ethics was simultaneous with the revelation of the Quran and on the base of principles and foundations, on the one hand, was a factor in directing the Islamic ethics based on divine principles and goals, and on the other hand, it reflects the role of the Holy Quran in the emergence, development and grounding of many scientific developments in the Islamic-humanities

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quranic Ethics
  • Virtues
  • Vices
  • Ethical Verses
  • Emergence of Ethics
  1. رضایی اصفهانی، محمد علی و همکاران، نخستین ترجمه گروهی قرآن کریم، قم: دارالذکر، 1384.
  2. ابن‌عربی، محمد بن عبدالله، قانون التأویل، دارالغرب الإسلامی، بیروت: چاپ دوم، 1990 م.
  3. اسکندرلو، محمدجواد؛ محمودی، اکبر، «بررسی اعجاز اخلاقی قرآن»، مجله قرآن و علم، ش 9، 1390.
  4. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دائرة‌المعارف قرآن کریم، بوستان کتاب، قم: 1397.
  5. حق‌پناه، رضا؛ عبادی، مهدی، «رویکرد اعجاز اخلاقی قرآن»، مجله قرآن و علم، ش 9، 1390.
  6. خواص، امیر، «نسبت علم اخلاق و فلسفه اخلاق»، مجله رواق اندیشه، ش 12، 1388.
  7. دراز، محمد عبدالله، دستور الاخلاق فی القرآن: دراسة مقارنة للاخلاق النظریة فی القرآن، تعریب: عبدالصبور شاهین، دارالرساله/دارالبحوث العلمیه، بیروت/کویت: 1987.
  8. دراز، محمد عبدالله، کلمات فی مبادئ علم الاخلاق، المطبعه العالمیه، مصر: 1372 ه ق.
  9. رازی (ابن‌مسکویه)، احمد بن محمد، کیمیای سعادت، موسسه نشر میراث مکتوب، تهران: 1375.
  10. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، دارالقلم، بیروت: 1412ق.
  11. رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، پژوهش‏های تفسیر و علوم قرآن، قم: 1387.
  12. رضایی اصفهانی، محمدعلی، منطق تفسیر قرآن، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی، قم: 1394.
  13. رضایی اصفهانی، محمدعلی؛ نجفی‏نژاد، علی، «اعجاز اخلاقی قرآن کریم تاریخچه و ویژگی‏ها»، مجله قرآن و علم، ش 19، 1395.
  14. ژکس، فلسفه اخلاق (حکمت عملی)، ترجمه: پورحسینی، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، تهران: 1357.
  15. سنائی، نقی، اخلاق اوقات فراغت، نشر معارف، قم: 1398.
  16. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‏بکر، الاتقان فی علوم القرآن، دار الکتاب العربی، بیروت:1421هـ.
  17. صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن، فرهنگ اسلامی، قم: 1406ه.
  18. صدر، سید حسن، تأسیس الشیعه، بی‏جا: بی‏تا.
  19. طوسی، نصیرالدین، اخلاق ناصری، کتابفروشی اسلامیه، تهران: بی‌تا.
  20. فتحعلی‏خانی، محمد، آموزه‏های بنیادین علم اخلاق، مرکز ترجمه و نشر بین‌المللی المصطفی، قم: 1392.
  21. فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، دار احیاء التراث العربی، بیروت: 1420 ه.
  22. قربانی، زین‏العابدین، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، نشر سایه، تهران: 1382.
  23. متقی هندی، علی بن حسام‌الدین، کنز العمّال فی سنن الاقوال و الافعال، بی‏جا: بی‏تا.
  24. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، دار احیاء التراث العربی، بیروت: 1403 ه.
  25. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1430.
  26. مطهری، مرتضی، آشنایی با علوم اسلامی، صدرا، تهران: 1368.
  27. مکارم، ناصر، اخلاق در قرآن، مدرسه امام علی ابن ابی‏طالبA، قم: 1384.
  28. مکارم، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، تهران: 1371.
  29. نوری، حسین بن محمد، مستدرک الوسائل، موسسه آل البیتD، قم: 1408 ه ق.
  30. هاشمی، حسین، «سازواره نظام اخلاقی در قرآن»، مجله پژوهش‏های‏ قرآنی، ش 1، 1391.
  31. یحیایی، علی‌اکبر، فلسفه اخلاق، مرکز پژوهش‏های اسلامی صداوسیما، قم: 1383.