نگرشی نو به آموزه‌های اخلاقی قرآن در مواجهه با چالش‌های اخلاقی حوزه کلان‌داده‌ها

نوع مقاله : مقاله علمی ترویجی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی در مرکز تحقیقات

2 پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات پژوهشکده فناوری اطلاعات گروه سامانه های پردازش وب و رایازبان تهران ایران

3 دانشیار پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات (مرکز تحقیقات مخابرات ایران)

چکیده

در عصر حاضر، بشر در عرصه فناوری اطلاعات و ارتباطات، در حال تولید انبوهی از اطلاعات است که به کلان‌داده‌ها معروف است؛ اما علاوه بر چالش‌های فنی و علمی کلان‌داده‌ها، چالش‌های اخلاقی مرتبط با آن‌ها، زندگی آرام و فضیلت‌محور انسانی را تهدید می‌کند. در این نوشتار دسته‌بندی و ارائه راهکارهای قرآن کریم در مواجهه با چالش‌های اخلاقی حوزه کلان‌داده‌ها با رویکردی منطقی و با استفاده از منابع معتبر حقوقی، اخلاقی، آیات قرآن و احادیث معتبر، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که به‌کارگیری خدمات در حوزه کلان‌داده باید بر اساس اصولی برنامه‌ریزی گردد که آثار مخربی بر تعاملات زندگی بشر نداشته باشد. این مقاله با در نظر گرفتن کرامت انسانی مبتنی بر قرآن به‌عنوان محور اساسی و مرز اخلاق و غیراخلاق، به بررسی چالش‌های اخلاقی حوزه کلان‌داده می‌پردازد. روش تحقیق در این مقاله، بررسی و تحلیل چالش‌های اخلاقی کلان‌داده در جامعه و شناسایی آموزه‌های قرآنی در این زمینه است. این مقاله نگرشی نو به آموزه‌‌های وحیانی داشته و با شیوه‌ای جدید به دسته‌بندی این چالش‌ها و ارائه راهکارها می‌پردازد. یافته‌ها و نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که چنانچه به‌کارگیری کلان‌داده‌ها بر اساس آموزه‌های اخلاقی قرآنی که همان فطرت بشری است، پایه‌ریزی گردد، می‌تواند راهگشای زندگی بشر بوده و نیازهای اخلاقی حوزه کلان‌داده‌ها را در ساختاری مطمئن و قابل‌قبول مدیریت و راهبری نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Categorizing and Presenting a New Perspective on the Moral Teachings of the Holy Quran in the Face of the Ethical Challenges of the Big Data

نویسندگان [English]

  • davood maleki 1
  • ehsan arianyan 2
  • Mohammad Reza Ahmadi 3
1 ITRC
2 Research Institute of Communication and Information Technology Information Technology Research Institute Group of web processing systems and speakers Tehran
3 Associate Professor of ICT Research Institute
چکیده [English]

Nowadays, human life in information technology and communication is generating massive data, known as big data. In this situation, the technical and scientific challenges of big data and the ethical challenges associated with them threaten the peaceful and virtuous human life. In this paper, the categorization and presentation of the Holy Quran solutions in the face of ethical challenges in the field of metadata with a logical approach and using valid legal, moral sources, Quranic verses and authentic hadiths have been studied and analyzed. The results of this study show that the use of services in the field of big data should be planned based on principles that do not have destructive consequences on the development of science and human life interactions. This article examines the ethical challenges of the macro-data field, considering the human dignity based on the Quran as the basic axis and boundary between morality and immorality. The research method in this article is to study and analyze the ethical challenges of big data in society and to identify Quranic teachings in this field. This article takes a new look at revelatory teachings and categorizes these challenges and offers solutions in new ways. Findings and results of this study show that if the use of macrodata is based on the moral teachings of the Quran, which is human nature, it can pave the way for human life and manage the ethical needs of the metropolitan area in a reliable and manageable structure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Big Data
  • Moral Doctrines of the Holy Quran
  • Moral Challenges
  • Moral Gap
  • Privacy
  • Human Dignity
  • Freedom of Choice
  1. احمدی، محمدرضا؛ ملکی، داود، «طرح ابعاد اخلاقی در بکارگیری خدمات رایانش ابری با رویکرد قرآن»، مجله قرآن و علم، سال دوازدهم، ش 12، بهار و تابستان 1397.
  2. آریانیان، احسان، رگولاتوری کلان‌داده‌ها، با همکاری سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، انتشارات راه، تهران: 1397.
  3. شریف رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، تصحیح: صبحی صالح، انتشارات هجرت، قم: 1414ق.
  4. پرچم، اعظم؛ علی‌بالایی، آسیه، «راهکارهای اخلاقی ـ قرآنی در ارتقای سواد استفاده از فضای مجازی در خانواده»، فصلنامه اخلاق، سال هفتم، شماره 28، زمستان 1396.
  5. پورشیرازی، باقر، درآمدی بر اخلاق اینترنت اشیاء، سایت پژوهشگاه مرکز ملی فضای مجازی، تاریخ بارگزاری 1396.
  6. تاج‌آبادی، رضا؛ رحیمی، محمد؛ شعبانی، سمیه، «فلسفه اخلاق در توسعه فناوری اطلاعات و بررسی چالش‌های آن در جامعه اطلاعاتی»، نخستین کنگره ملی فضای مجازی و آسیب‌های اجتماعی نوپدید، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، تهران: ۱۳۹۱.
  7. جعفری، محمدباقر؛ رضائیان، علی؛ شمسی، فاطمه، «شکاف اخلاقی درزمینه هنجارهای کاربرد اطلاعات»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال یازدهم، شماره 4، 1395.
  8. شرفی، حسین، «قرآن و اخلاق از منظر امام خمینی»، پژوهش‌های قرآنی، شماره 19-20، 1378.
  9. طالب، ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﯿﺪ، «آﻣﻮزه‌ﻫﺎی ﻗﺮآن ﻣﻬﻢ‌ﺗﺮﯾﻦ ﻧﯿﺎز اﻧﺴﺎن معاصر»، مجله پژوهش‌های اعتقادی کلامی، شماره 8، زمستان 1386.
  10. الف‌باغی، عصمت؛ جوانمرد، مهدی، «آینده‌پژوهی فناوری داده‌های بزرگ در ایران»، دومین کنفرانس ملی آینده‌پژوهی در دانشگاه شهید بهشتی، شماره 3، 1395.
  11. فدیشه‌ای، حمیده؛ نیرومند، رهنما؛ محمدزاده، الهام، «چالش‌های اخلاقی بزرگ داده‌ها»، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال یازدهم، شماره 4، 1395.
  12. قرائتی، محسن، تفسیر نور، مرکز فرهنگى درس‌هایی از قرآن، تهران: چاپ یازدهم، 1383.
  13. کبیری، زینب؛ معلمی، حسن، «مبانی و شیوه‌های تربیت اخلاقی در قرآن کریم از دیدگاه علامه طباطبایی»، مجله معرفت اخلاقی، سال اول، شماره ۱، زمستان 1388.
  14. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی، دار الکتب الإسلامیة، تهران: چاپ چهارم، 1407 ق.
  15. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، دار احیاء التراث العربی، بیروت: 1403ق.
  16. مطهری، مرتضی، انسان در قرآن: مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، انتشارات صدرا، تهران: چاپ هشتم، 1373.
  17. مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از فضلا، تفسیر نمونه، تنظیم: احمد علی بابایی، دارالکتب اسلامیه، تهران: ۱۳۸6.
  18. مکارم شیرازی، اخلاق در قرآن: اصول مسائل اخلاقی، انتشارات مدرسه امام علی‌بن ابی‌طالب‌A، قم: چاپ دوم، 1377.
دوره 15، شماره 28
سال پانزدهم، شماره 28، بهار و تابستان 1400 ش
شهریور 1400
صفحه 112-146
  • تاریخ دریافت: 22 دی 1399
  • تاریخ بازنگری: 24 اردیبهشت 1400
  • تاریخ پذیرش: 20 خرداد 1400