سلامت و بهداشت روح و روان انسان از منظر قرآن و احادیث

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدیر گرایش قرآن و بهداشت و سلامت جامعه المصطفی(ص)العالمیه مدیر گروه پزشکی و تغذیه مؤسسه وضوع شناسی احکام فقهی عضو گروه اخلاق پزشکی

چکیده

امروزه اغلب انسان­ها با غرق شدن در زندگی دنیوی، از توجه به خود و یک زندگی آرام و بی­دغدغه دور مانده‌اند. اغلب افراد دچار اختلالات و ناراحتی­های روحی - روانی همچون نگرانی، اضطراب، غم، ترس و پوچ‌گرایی هستند. ازاین‌رو توجه به سلامت روح و روان به‌عنوان یکی از اساسی­ترین نیازهای انسان مطرح است. در متون غیردینی، منابع قابل‌توجهی در سلامت روحی وجود ندارد. ازاین‌رو معیارهایی برای تأمین سلامت روحی و روانی با نگاه پیشگیری از اختلالات و بیماری‌ها لازم است. سؤال اصلی این است که معیارهای سلامت روحی و روانی چیست؟ روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و بررسی کتابخانه­ای ـ اسنادی و با مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن و بهداشت و سلامت است. یافته­های تحقیق بیانگر آن است که از ابتدای خلقت، خداوند متعال به‌تمامی ابعاد انسان توجه داده است. همچنین دین اسلام وجود آدمی را متشکل از دو بعد روحی و جسمانی می­داند. بسیاری از آیات الهی درزمینه پرورش صحیح انسان و حفظ بهداشت و سلامت روح و روان انسان سخن گفته است. نمونه آن، تأثیر آوای قرآن بر اضطراب و درد بیماران و پیشگیری و درمان غم و اندوه است. نتایج پژوهش انجام‌شده نشان می‌دهد که می­توان معیارهای سلامت روح و روان را در قرآن کریم و روایات استخراج کرد. برای مؤلفه ­ها و معرف ­های سلامت روح و روان، معیارها و مهارت­هایی وجود دارد که برخی با عوامل هم از آن یاد می ­کنند با این معیارها می­توان نیمرخ سلامت روحی روانی را سنجید و بدین‌وسیله و برای رسیدن به وضعیت مطلوب برنامه ­ریزی کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Criteria of Mental Health and Hygiene from the Perspective of Quran and Ahadith

نویسنده [English]

  • Abbas Ali Washiyan
Assistant Professor of Al-Mustafa international university
چکیده [English]

Most people today, by drowning in worldly life, have lost sight of themselves and quiet and carefree life. They often suffer from mental disorders such as worry, anxiety, sadness, fear, and absurdism. Therefore, paying attention to mental health is one of the most basic human needs. Also, there are no sources on mental health in secular texts. So, Criteria are needed to ensure mental health to prevent disorders and diseases. Now the main question is what are the criteria of mental health? The method of this research is descriptive-analytical and library-documentary study/desk research with interdisciplinary studies of Quran and health. The findings of this research indicate that from the beginning of creation, Almighty God has paid attention to all aspects of man. Islam also considers human existence to consist of two dimensions, spiritual and physical. Many divine verses have spoken about the proper upbringing of human beings and maintaining the health of the human soul and psyche. Examples are the effect of the Quran on the anxiety and pain of patients and the prevention and treatment of grief. The results of the research show that the criteria of mental health can be extracted in the Holy Quran and hadiths. For the components and indicators of mental health, there are criteria and skills that some people learn with factors. With these criteria, the profile of mental health can be measured and thus can achieve the planned and desired situations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Health
  • Hygiene
  • Soul and Psyche

مراجع

  1. ترجمه قرآن کریم، رضایی اصفهانی، محمدعلی، ‌موسسه تحقیقاتی فرهنگی دارالذکر، قم: 1383.
  2. ابراهیمی، ابوالفضل، «باورهای آخرت­نگرانه و رابطه آن با سلامت»، مجله روانشناسی و دین، 1387، سال اول، ش 3.
  3. ابن­بابوبه (صدوق)، محمد ­بن ­علی ­بن الحسین، کتاب التوحید، اکرام، قم: 1389.
  4. ــــــ، من لایحضره الفقیه، بنیاد فرهنگ اسلامی، قم: 1364.
  5. ابن‌فارس، احمد، معجم مقاییس­اللغه، دار الإحیاء التراث العربی، بیروت: 1422 ق.
  6. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، بیروت: 1414 ق.
  7. آلوسی، شهاب الدین محمدبن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم والسبع المثانی، دار الکتب العلمیة، بیروت: 1415 ق.
  8. بهجت­پور، عبدالکریم، «روش طرح توحید در قرآن»، مجله قبسات، سال پانزدهم، 1379.
  9. بهشتی، محمود، سلامتی تن و روان، مرکز تحقیقات رایانه­ای قائمیه، اصفهان، بی­تا.
  10. پرچم، اعظم، «گفتگوی سه دین الهی پیرامون معنی نبوت»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، ش ۱۶ و ۱۷، بهار و تابستان ۱۳۷۸.
  11. تمیمــی آمـدی، عبــد الواحــد بــن محمــد، غــرر الحکــم و درر الکلــم، ترجمــه و شــرح: جمــال­الــدین محمــد خوانســاری، دانشــگاه تهران: تهران: 1366.
  12. جواهری، محمدرضا، «شاخص­های جامعه سالم از منظر قرآن راهبردهای ارتقاء سلامت»، مجله طنین سلامت، 1395، دوره ۴، ش ۲.
  13. حاج سید جوادی، کمال، «واژگان سلامت در ادب پارسی»، فصلنامه پایش، 1390، ش ۱.
  14. حسینی، ابوالقاسم، بررسی مقدماتی اصول روانشناسی اسلامی، آس‍ت‍ان‌ ق‍دس‌ رض‍وی، مشهد، 1364.
  15. خسروپور، فرشید و ساردویی، غلامرضا، «بررسی تاثیر ارزش­های در طول درمان بیمار مبتلا به افسردگی»، مجموعه چکیده مقالات همایش نقش دین در بهداشت روان، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران: 1380.
  16. دهخدا، علی اکبر، لغت­نامه دهخدا، دانشگاه تهران: تهران: 1377.
  17. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دارالعلم‏، الدارالشامیة، دمشق: بیروت: 1412 ق.
  18. ربانی گلپایگانی، علی، درآمدی به شیعه‌شناسی، مرکز جهانی علوم اسلامی، قم: ۱۳۸۵.
  19. رضایی، اصفهانی، محمدعلی، صحیفه صحت، به نشر انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد: 1395.
  20. زهران، حامد عبدالسلام، علم النفس الاجتماعی، عالم الکتب، قاهره: 1420.
  21. سهر­وردی، شهاب­الدین، سه رساله از شیخ اشراق، بی­جا: 1393.
  22. شریعتمداری، علی، مقدمه روانشناسی، مشعل، اصفهان: 1369.
  23. شریف رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، تصحیح: صبحی صالح، هجرت، قم: 1414ق.
  24. شعیری، تاج الدین، جامع الاخبار، رضی، قم: 1405.
  25. شمس، محسن؛ کریمی، اکرم، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم آموزش و ارتقای بهداشت، تندیس، تهران: 1386.
  26. طباطبایی، محمد­حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دار الکتب الاسلامیه، تهران: 1372.
  27. ــــــ، سنن النبی، پیام ­آزادی، تهران: 1381.
  28. ضیائی بیگدلی، محمدحسین، روان‌شناسی تحلیلی، دارال‍ع‍ل‍م، تهران: 1383‌.
  29. طریحی، فخرالدین­ب‍ن‌­م‍ح‍م‍د، مجمع البحرین، جارالهی، تهران: 1379.
  30. طوسی، محمد­بن­حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، دار إحیاء التراث العربی، بیروت: بی­تا.
  31. علی بن حسین، زین العابدین، صحیفه سجادیه، مقدمه: سجاد احمدی، موسسه فرهنگی مطالعاتی الزهراء، اصفهان: 1383.
  32. عمید، حسن، فرهنگ عمید، میلاد، تهران: 1391.
  33. غباری ­بناب، باقر؛ فقیهی، علینقی؛ قاسمی‌پور، یدالله، «آثار صله رحم از دیدگاه اسلام و روانشناسی و کارکردهای تربیتی آن»، دو فصلنامه تربیت اسلامی، سال ۳، ش ۵، 1386.
  34. فراهیدی، خلیل ابن احمد، العین، دارالهجره، قم: ۱۴۱۰ ق.
  35. ﻗﺎدری ﻣﺼﻌﺐ و دیگران، «ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﻼﻣﺖ روان و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎآن در داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻣﺮاﮐﺰ آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﯽ ﺷﻬرﺟﯿﺮﻓﺖ در ۱۳۹۲»، مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، دوره ۱۳، 1393.
  36. قرطبی، محمد ­بن ­احمد، الجامع الاحکام القرآن (تفسیر قرطبى)، دار الکتب العربی، بیروت: 1429 ق.
  37. قماشچی، فردوس، «الگوی مطلوب خانواده با تأکید بر خانواده دردوران دفاع مقدس»، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال ۱۵، ش ۵۷، 1391.
  38. کلینی، محمد بن ­یعقوب، الاصول الکافی، المکتبه الاسلامیه، تهران: 1413.
  39. مجلسی، محمدبن­باقر، بحار الانوار، بیروت: 1403.
  40. محسنی، منوچهر، م‍ب‍ان‍ی‌ آم‍وزش‌ و ب‍ه‍داش‍ت‌، طهوری، تهران: 1375.
  41. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران: 1416 ق.‌
  42. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، صدرا، قم: 1376.
  43. معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، ف‍ره‍ن‍گ‌ م‍اه‍رخ‌، تهران: 1382.
  44. مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، انتشارات مدرسه حضرت امیرالمؤمنینA، قم: 1374.
  45. میری، محسن، «برهان محبت: نگاه دیگری به احتجاج ابراهیمA بر توحید ربوبی»، فصلنامه تخصصی علوم قرآن (معارج)، سال دوم، ش ۱، 1394.
  46. نصری، عبدالله، مبانی رسالت انبیاء در قرآن، سروش، تهران: چاپ دوم، ۱۳88.
  47. نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه، جهاد در قرآن، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تهران: 1360.
  48. نوابی ­نژاد، شکوه، اندیشه ­های راهبردی زن و خانواده، پیام عدالت، تهران: 1391.
  49. واشیان، عباس­علی، اصول اسلامی حاکم بر بهداشت و درمان، پژوهشگاه امام صادقA، قم: 1399.
  50. ــــــ، اصول درمان بیماری‌های روحی روانی، سپهر حکمت، تهران: 1399.
  51. ــــــ، «بهداشت در قرآن»، مجله قرآن و علم، شماره 14، بهار و تابستان 1393.
  52. ــــــ، بهداشت و سلامت در اسلام، سپهر حکمت، قم: 1398.
  53. ــــــ، بهداشت و سلامت معنوی از منظر قرآن، سپهر حکمت، قم: 1398.
  54. ــــــ، درس­نامه قرآن و سلامت، مؤسسه آوای ملکوت، قم: 1397.
  55. ــــــ، «شاخص­های سلامت معنوی در سند سلامت کشور»، فصل­نامه علمی ـ پژوهشی ارتقاء سلامت، فرهنگستان علوم پزشکی ایران، ش 1، 1396.
  56. ــــــ، قرآن و سلامت (ویژه مخاطبین خاص)، جامعه المصطفیJ، قم: 1396.­
  57. ــــــ، نظام جامع سلامت روحی – روانی از منظر قرآن و احادیث، جامعه المصطفیJ العالمیه، قم: 1395.
  58. هلیگارد، ارنست، زم‍ی‍ن‍ه‌ روان‍ش‍ن‍اس‍ی‌ ه‍ل‍ی‍گ‍ارد، ترجمه: حسن رفیعی، اب‍رون، تهران: 1384.
قرآن و علم
دوره 15، شماره 28
سال پانزدهم، شماره 28، بهار و تابستان 1400 ش
شهریور 1400
صفحه 147-175

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 بهمن 1399
  • تاریخ بازنگری: 24 اردیبهشت 1400
  • تاریخ پذیرش: 04 تیر 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار