اصول و معیارهای قرآنی تعهدات و قراردادها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشکده الهیات و علوم اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

تعهدات و قراردادها از دیرباز در جوامع مختلف مورداستفاده بوده و اصول و معیارهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و ارتباطات میان دولت­ها و نظام­های سیاسی نیز بر وضعیت تعهدات و قراردادها اثرگذار بوده است. با توجه به رویکرد اجتماعی دین اسلام نسبت به مقولاتی ازجمله تعهدات و قراردادها، هدف پژوهش حاضر بیان اصول و معیارهایی است که از منظر حقوق بین­الملل اسلامی درزمینه تعهدات و قراردادها با تأکید بر دیدگاه فقهای شیعی صورت می­گیرد؛ بنابراین نوعی رویکرد قرآن‌پژوهی و بررسی متون و منابع فقهی درزمینه مسائل اقتصادی و اجتماعی در نوشتار حاضر دیده می­شود که بر همین اساس از روش توصیفی- تحلیلی استفاده‌شده است. سؤال مطرح‌شده این است: اصول و معیارهای قرآن از منظر حقوق بین­الملل اسلامی درزمینه تعهدات و قراردادها شامل چه مواردی است؟ یافته­های پژوهش حاضر نشان می­دهد که حقوق بین­الملل اسلامی برگرفته از آیات قرآن، با طرح مسئله وفاداری و الزام طرفین تعهدات به رعایت شروط مطروحه در توافق و تعهد، نفی عسر و حرج و نفی سبیل، عدم تسلط بیگانه بر جامعه اسلامی در مفاد تعهدات و قراردادها، وفای به عهد و عمل به تعهدات، رویکرد خاصی در زمینه تعهدات و قراردادها بیان می­کند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Quranic Principles and Standards of Islamic International Law in the Field of Commitments and Agreements

نویسنده [English]

  • Afshin Jafari
Assistant Professor Payame Noor University, Faculty of Social Sciences, Tehran
چکیده [English]

Commitments and agreements have long been used in various societies, and cultural, political, social principles and standards and relationships between governments and political systems have also affected the situation of commitments and agreements. Considering the social approach of Islam to categories such as commitments and agreements, the purpose of this study is to examine the principles and criteria expressed from the perspective of Islamic international law in the field of commitments and agreements emphasizing Shiite jurisprudents’ viewpoint. Therefore, a kind of approach of Quranic research and study of jurisprudential texts and sources in the field of economic and social issues can be seen in this article as for this reason, the descriptive – analytical method has been used. The question is: What are the principles and criteria of the Quran from the perspective of Islamic international law in the field of commitments and agreements? The findings of the present study indicate that Islamic international law derived from the verses of the Quran, by raising the issue of loyalty and obliging the parties to comply with the terms of the commitments and agreements, denial of hardship and seizure (u’sr wa haraj) and negation of domination (sabeel), no foreign domination on Islamic society in terms of commitments and agreements, fulfillment of covenants and fulfillment of obligations, expresses a special approach in the field of commitments and agreements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • Islamic International Law
  • Commitments
  • Agreements
  • Jurisprudential Rules
  1. ترجمه قرآن کریم، رضایی اصفهانی، محمدعلی، ‌موسسه تحقیقاتی فرهنگی دارالذکر، قم: 1383ش.
  2. ابن‌فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، مکتب الاعلام الاسلامی، قم: 1404 ق.
  3. ابن‌منظور، جمال الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت: 1410 ق.
  4. اردبیلی، احمد، زبدة البیان فی أحکام القرآن، مکتبة المرتضویه، تهران: 1305.
  5. آل ‌کاشف ‌الغطاء، محمدحسین، تحریر المجله، مکتبۀ النّجاح، تهران: 1380.
  6. انصاری، مرتضی، کتاب المکاسب، مجمع الفکر الاسلامی، قم: 1415 ق.
  7. ایروانی، جواد، آشنایی با اقتصاد اسلامی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد: 1393.
  8. جان‌نثاری، عالیه؛ قمرزاده، محسن، اع‍جاز حقوقی قرآن و تعیین نسبت آن با اعجاز تشریعی در اندیشه آیت‌الله فاضل لنکرانی، دو فصلنامه قرآن و علم، (25)13، پاییز و زمستان 1398.
  9. الجوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه، تحقیق: احمد عبدالغفور عطار، دارالعلم للملایین، بیروت: چاپ چهارم، 1407ق.
  10. حائری یزدی، مهدی، حکمت و حکومت، لندن: ۱۹۹۵م.
  11. حلی، جعفر بن حسن، المختصر النافع فی فقه الامامیه، قسم الدراسات الإسلامیة فی مؤسسة البعثة، تهران: 1402 ق.
  12. خوئی، ابوالقاسم، محاضرات فی‌الفقه الجعفری، مؤسسۀ دائرۀ ‌المعارف فقه الاسلامی، قم: 1376.
  13. ذهنى، سید محمدجواد، تشریح المطالب، شرح فارسى بر مکاسب‌، نشر حاذق، قم: 1384.‌
  14. زحیلی، وهبه، العلاقات الدولیة فی‌الاسلام مقارنة بالقانون الدولی‌الحدیث، مؤسسة الرسالة، بیروت: 1429 ق.
  15. زنگی‌آبادی، محمدرضا، شریعت در پرتو مصلحت، خدمات فرهنگی، کرمان: 1394.
  16. شریف، محمد نواز، مدیریت انتقال تکنولوژی و توسعه، ترجمه: رشید اصلانی، وزارت برنامه‌وبودجه، مرکز مدارک اقتصادی اجتماعی، تهران: 1367.
  17. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم، قم: 1419 ق.
  18. طباطبایی‌یزدی، سید محمدکاظم، حاشیۀالمکاسب، اسماعیلیان، تهران: 1410 ق.
  19. طبرسی، فضل ‌بن ‌حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیان جوان، قم: 1390.
  20. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، دار الاحیاء التراث العربی، بیروت: بی‌تا.
  21. ــــــ، المبسوط فی فقه ‌الامامیه، مکتبۀ المرتضویه، تهران: 1387.
  22. عاملی‌کرکی، علی ‌بن ‌حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، مؤسسه آل‌البیت، قم: 1419ق.
  23. عمید زنجانی، عباسعلی، قواعد فقه، بخش حقوق بین‌الملل، سمت، تهران: 1388.
  24. عنایت، حمید، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ترجمه: بهاءالدین خرمشاهی، نشر خوارزمی، تهران: 1370.
  25. فراهیدی، خلیل ابن احمد، العین، چاپ دوم، نشر هجرت، قم: 1409 ق.
  26. قرائتی، محسن، تفسیر نور، مؤسسه درس‌هایی از قرآن، قم: 1391.
  27. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، مکتب الاعلام الاسلامیه، تهران:. 1423.
  28. ــــــ، الکافی، دار الکتاب الاسلامیه، تهران: 1407 ق.
  29. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، نشر دار احیاء التراث العربی، بیروت: 1403 ق.
  30. محقق داماد، سید مصطفی، حقوق قراردادها در فقه امامیه، سمت، تهران: 1389.
  31. مکارم شیرازی، ناصر، القواعد الفقهیه، ترجمه: محمدجواد نوری همدانی، انتشارات امام علی بن علی طالبA، قم: 1394.
  32. ــــــ، تفسیر نمونه، چاپ شانزدهم، دارالکتب الاسلامیه، تهران: 1373.
  33. موسوی بجنوردی، محمدحسن، القواعد الفقهیه، ترجمه مهدی مهریزی، محمدحسین درایتی، نشر الهادی، قم: 1386.
  34. موسوی خمینی، روح‌الله، تحریرالوسیله، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی4، تهران: 1392.
  35. موسوی‌خمینی، روح‌الله، کتاب البیع، موسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی، تهران: 1418ق.
  36. نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، دار احیاء التراث العربی، بیروت: 1379.
  37. هادوی تهرانی، مهدی، ساختار کلی نظام اقتصادی اسلام در قرآن، ناشر: خانه خرد، تهران: 1388.
دوره 15، شماره 28
سال پانزدهم، شماره 28، بهار و تابستان 1400 ش
شهریور 1400
صفحه 261-284
  • تاریخ دریافت: 20 بهمن 1400
  • تاریخ بازنگری: 24 اردیبهشت 1400
  • تاریخ پذیرش: 04 تیر 1400