ارزش‌شناسی مدیریت اقتضایی از منظر قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 جامعه المصطفی

2 پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

مدیریت اقتضایی ضمن به چالش کشیدن رویکردهای کلاسیک و نئوکلاسیک تأکید دارد که در هر زمینه می ­بایست، اتخاذ تصمیم مدیران مبتنی بر درک درست از «موقعیت» ارزیابی شود؛ زیرا این مسئله سهم تعیین‌کننده‌ای در کارایی و اثربخشی اهداف سازمانی دارد. پژوهش حاضر به دنبال این است که ارزش ­شناسی این مکتب را که نقش اساسی در نگرش­ها و شکل‌دهنده هنجارهای نظری و مدل نیت رفتاری و الگو و ابزار سنجش اعمال، گفتار و کردار دیگران داشته و اتخاذ تصمیم و عملیاتی سازی آن، ریشه در آن دارد را با مراجعه به کلام وحی و با بهره‌گیری از روش تلفیقی مبتنی بر روش‌های اکتشافی، فراترکیب و استنطاقی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ارزش‌های مطرح‌شده در مدیریت اقتضایی در حوزه ارزش‌های ابزاری و غایی از قبیل اهمیت دادن به محیط، اتخاذ سبک‌های متعدد، مشارکت گروهی، هماهنگی، تطابق و سازگاری، حسابگری، انسجام و همبستگی و بقای سازمان، صرفاً از جنبه مادی و قراردادی نگریسته شده‌اند؛ حال‌آنکه قرآن تأکید دارد که در مسئله ارزش ­شناسی، عوامل فرامادی مانند عوامل غیبی، تعالی، قرب و رضوان الهی، حسابگری و منفعت‌خواهی متناظر به سود دنیوی و اخروی، همیاری نیز باید لحاظ گردد. برآیند نهایی آنکه قرآن به اقتضائات زمان و مکان و محیط عنایت داشته و احکام ثانویه جایگاه ویژه ­ای در هندسه معرفت قرآنی دارد؛ امّا اصول، احکام ثابت و ارزش‌های بنیادی تحت هیچ شرایطی تغییر نکرده و آنچه تغییر می‌پذیرد، موضوعات است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Axiology of Contingency Management from Quranic Perspective

نویسندگان [English]

  • Ali Aqa Safari 1
  • Abdullah Tavakoli 2
1 PhD in “Quran and Sciences”, Orientation in Management, Al-Mustafa International University, Imam Khomeini Higher Educational Center, Higher Educational School of Quran and Hadith
2 Research Institute of Hawzah and University
چکیده [English]

The contingency theory challenging the classical and neo-classical approaches, emphasizes that in each context, managers’ decisions must be evaluated based on a correct understanding of the “situation”; Because this issue has a decisive role in the efficiency and effectiveness of organizational goals. The present research seeks to criticize and review the axiology of this school of thought, which has a fundamental role in the attitudes and shaping of theoretical norms and model of behavioral intention and pattern and tools for measuring the actions, speech, and behavior of others, and its decision-making and operationalization rooted in it to be analyzed by referring to the revelatory word and using the combined method based on exploratory, meta-synthetic and interrogative/ cross-examination [istintaqi] methods. The research findings indicate that the values presented in contingency management in the field of instrumental and ultimate values such as importance to the environment, adoption of multiple styles, group participation, coordination, adaptation, prudence, cohesion and correlation and organizational survival are considered merely material and conventional dimensions, while the Quran emphasizes that in the matter of axiology of beyond-material factors such as occult factors, transcendence, divine nearness and pleasure, prudence and utilitarianism corresponding to worldly and otherworldly interests and cooperation should be considered also. The final result of this research is that the Quran pays attention to the requirements of time, place and environment and the secondary rules have a special place in the geometry of Quranic cognition; But principles, fixed rules, and fundamental values never change under any circumstances, but the subjects can change.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Management
  • Contingency Management
  • Arithmetic. Axiology
  1. ابراهیم‌پور، حبیب، «مبانی فلسفی سازمان و مدیریت با رویکرد کارکردگرایی و ساختارگرایی»، فرهنگ مدیریت، سال چهارم، شماره سیزدهم، 1385.
  2. ابن‌عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، مؤسسة التاریخ، بیروت: بی­تا.
  3. اسکات، ریچارد، سازمان­ها سیستم­های عقلایی، طبیعی و باز، ترجمه: حسن میرزایی اهرنجانی، سمت، تهران: 1387.
  4. آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1415.
  5. ایران‌نژاد، پاریزی، مهدی، ساسان گهر، پرویز، سازمان و مدیریت از تئوری تا عمل، مؤسسه عالی آموزش بانکداری ایران، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، تهران: چاپ یازدهم، 1390.
  6. بلاغى، محمدجواد، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن‏، وجدانى‏، قم: بی­تا.
  7. جاناتا، ساترلند، دیانا، کانول، مفاهیم کلیدی مدیریت استراتژیک، ترجمه: مهدی مشفق و محمد تقوی، دانشگاه امام صادقA، تهران: 1390.
  8. جعفری، مهدی، «ارزش­ها و ضد ارزش­ها»، مجله فرهنگ اصفهان، شماره سی­ودوم، 1385.
  9. جهان‌شاد، سیمین، رخشانی، جاوید، «ارائه الگوی مفهومی از همکاری­های بین سازمانی»، کنفرانس ملی آینده‌پژوهی علوم انسانی و توسعه، شیراز: 1394.
  10. جوادی آملی، تسنیم، اسراء، قم: چاپ دوم، 1389.
  11. جوادی آملی، عبدالله، انتظار بشر از دین، محقق: محمدرضا مصطفی پور، اسراء، قم: چاپ ششم، 1389.
  12. جوادی آملی، نسبت دین و دنیا، اسراء، قم: چاپ پنجم، 1387.
  13. دسلر، گری، مبانی مدیریت، ترجمه، داوود مدنی، انتشارات پیشبرد، تهران: 1366.
  14. دیانت، محسن، «تأثیر نظریه کارکردگرایی بر شکل‌گیری بروکراسی و ساختار فرهنگ در ایران»، فصلنامه علمی – پژوهشی پژوهش­های سیاسی جهان اسلام، سال ششم، شماره دوم، 1395.
  15. رابینز، استیفن، تئورى سازمان: ساختار، طراحی، کاربردها، ترجمه، سید محمد الوانی و حسن دانایی‌فرد، انتشارات صفار، تهران: چاپ دوم، 1391.
  16. رحمان سرشت، حسین، «مروری بر نظریه نهادینگی ساختار سازمانی سلزنیک»، مدیریت دولتی، شماره چهلم، 1377.
  17. رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن، قم: 1387.
  18. رضائیان، علی، فرهنگ سازمانی (مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته)، سمت، تهران: چاپ دوم، 1393.
  19. رضائیان، علی، مبانی سازمان و مدیریت، سمت، تهران: چاپ شانزدهم، 1392.
  20. رهنمایی، سید احمد، درآمدی بر مبانی ارزش­ها، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم: چاپ دوم، 1385.
  21. زارعی متین، حسن، مبانی سازمان و مدیریت رویکرد اقتضایی، چاپ ششم، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، تهران: 1395.
  22. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، دارالکتب العربی، بیروت: 1407 ق.
  23. سید بن قطب، بن ابراهیم شاذلی، فی ظلال القرآن دارالشروق، بیروت/ قاهره، 1412 ق.
  24. سید جوادین، رضا، مروری جامع بر مفاهیم اساسی نظریات مدیریت و سازمان، نگاه دانش، تهران: چاپ دوم، 1388.
  25. شریفی، احمد حسین، «تعیین هندسه مفهومی انواع ارزش، مدیریت»، فصلنامه تخصصی اخلاق وحیانی، سال اول، شماره دوم، 1391.
  26. صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، انتشارات فرهنگ اسلامی، قم: 1365.
  27. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی، قم: 1417 ق.
  28. طبرسى، فضل بن حسن‏، تفسیر جوامع الجامع، مرکز مدیریت‏ حوزه علمیه قم، قم: 1412 ق.
  29. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، ناصرخسرو، تهران: 1372.
  30. طبرى، محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن (تفسیر الطبرى)، دار المعرفة، بیروت: 1412.
  31. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، دارالتراث العربی، بیروت: بی­تا.
  32. علی احمدی، علیرضا، علی احمدی، حسین، مدیریت ارزشی با تکیه بر ارزش‌های اسلامی، انتشارات تولید دانش، تهران: 1383.
  33. علی احمدی، علیرضا، مبانی و اصول مدیریت اسلامی، تولید دانش، تهران: چاپ دوم، 1386.
  34. فخر رازى، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، دار إحیاء التراث العربی‏، لبنان- بیروت: چاپ سوم، 1420.
  35. فرامرزی، داود، «نظریه ساختار مدور ارزش­های شوارتز»، نامه پژوهش، شماره چهاردهم و پانزدهم، بی­تا.
  36. فضل‌الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، دار الملاک للطباعة و النشر، بیروت: 1419 ق.
  37. قاسمی، بهروز، مدیریت رفتار سازمانی، سپاهان، تهران: چاپ دوم، 1390.
  38. قرائتی، محسن، تفسیر نور، مرکز فرهنگی درس­هایی از قرآن، تهران: 1383.
  39. قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن‏، ناصرخسرو، ایران- تهران: 1364.
  40. قلی پور، آرین، جامعه‌شناسی سازمان‌ها: رویکرد جامعه‌شناختی به سازمان و مدیریت، سمت، تهران: 1380.
  41. قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب‏، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى. سازمان چاپ و انتشارات‏، تهران: 1368.
  42. کریتنر، رابرت، کینیکی، آنجلو، مدیریت رفتار سازمانی (مفاهیم- نظریه‌ها و کاربردها)، ترجمه، علی‌اکبر فرهنگی، حسین صفرزاده، برآیند پویش، تهران: چاپ چهارم، 1390.
  43. لوتانز، فرد، مقدمه‌ای بر مدیریت نگرش اقتضایی، ترجمه: عباس منوریان، مرکز مطالعات و پژوهش‌های اداری، تهران: نشریه 45، 1366.
  44. محمدی الیاسی، قنبر، فرخ، شیما، «شناسایی ارزش­های مطلوب مدرسان کارآفرینی برای پرورش کارآفرینان نوپا در دانشگاه­ها»، مجله مدیریت فرهنگ‌سازمانی، دوره دهم، ش دوم، 1391.
  45. مراغى، احمد بن مصطفى‏، تفسیر المراغى‏، دار احیاء تراث العربی، بیروت: بی­تا.
  46. مصباح یزدى، محمدتقى، پیش‌نیازهای مدیریت اسلامى، انتشارات مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى4، قم: 1377.
  47. مصباح یزدی، محمدتقی، فلسفه اخلاق، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم: چاپ سوم، 1378.
  48. مطهری، مرتضی، انسان و ایمان، انتشارات صدرا، قم: چاپ ششم، 1377.
  49. مطهری، مرتضی، هدف زندگی، انتشارات صدرا، تهران: چاپ سوم، 1390.
  50. مغنیه، محمدجواد التفسیر المبین‏، دار الکتاب الإسلامی‏، ایران- قم: چاپ سوم، 1425.
  51. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران: 1374.
  52. میرفردی، اصغر، «عام‌گرایی و زمینه­های تأثیرگذاری بر آن در مناطق درحال‌توسعه»، پژوهش­نامه علوم اجتماعی، س نهم، شماره 1 (شماره پیاپی 34)، 1388.
  53. میرزایی اهرنجانی، حسن، مبانی فلسفی تئوری سازمان، سمت، تهران: چاپ دوم، 1386.
  54. نیک‌گهر، عبدالحسین، مبانی جامعه­شناسی، رایزن، تهران: چاپ پنجم، 1383.
  55. هچ، مری جو، نظریه سازمان (مدرن، نمادین- تفسیری، پست‌مدرن)، ترجمه: حسن دانایی‌فرد، مؤسسه کتاب مهربان نشر، تهران: چاپ دوم، 1389.