راهکارهای تحقق عدالت اقتصادی حقوق شهروندی در تولید از دیدگاه قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار و عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

حقوق شهروندی ازجمله حقوق نوظهور و مختص روزگار معاصر است، درنتیجه سازوکارهای خاص خود را می‌طلبد. عدالت اقتصادی، محتوای اصلی حقوق شهروندی و زمینه‌ساز تحدید قدرت حاکمیت است. حکومت‌های اقتدارگرا، اولویت را به برقراری نظم می‌دهند، درحالی‌که حکومت‌های دموکراتیک، اولویت را به عدالت اقتصادی تخصیص می‌دهند. از دیدگاه قرآن کریم، شهروندان در امور اقتصادی حقوقی دارند که دولت موظف به رعایت آن حقوق است. این حقوق بسیار متنوع‌اند؛ یکی از وظایف دولت‌ها حمایت از تولید و فراهم آوردن زمینه‌های تولید است. شهروندان در حوزه تولید حقوقی دارند که برای تحقق عدالت اقتصادی آنان راهکارهایی ارائه می‌شود. برخی از راهکارها عام است، مانند تعاون عمومی، قانون‌گذاری عادلانه و نظام اجرایی عادلانه؛ و برخی از راهکارها خاص هستند، از مهمترین راهکارهای خاص: کار و اشتغال، شایسته‌سالاری، پیشگیری از انحصار در تولید، تصحیح قیمت و دستمزدها و پیشگیری از درآمدهای نامشروع است. این مقاله درصدد است تا راهکارهای حقوق شهروندی تولید در قرآن را موردبررسی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Solutions for Achieving Economic Justice in Civil Rights from the Perspective of the Quran

نویسنده [English]

  • Hossein Alavi Mehr
Al-Mustafa International University-Qom_Iran
چکیده [English]

Civil rights are among the new-emerging and specific rights of contemporary times. So they require their own mechanisms. Economic justice is the main content of civil rights and the basis for limiting the power of sovereignty. Authoritarian governments prioritize the establishment of order, while democratic governments prioritize economic justice. According to the Holy Quran, citizens have rights in economic affairs that the government is obliged to respect. These rights are very diverse; one of the duties of governments is to support production and to provide opportunities for production. Citizens have rights in the field of production, which provide solutions for their economic justice. Some solutions are common, such as public cooperation, fair legislation, and a fair executive system; and some solutions are specific; one of the most important specific solutions is work and employment, meritocracy, prevention of monopoly in production, correction of prices and wages and prevention of illicit income. This article seeks to examine the solutions of civil rights of production in the Quran

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Economics
  • Civil Rights
  • Economic Justice
  • Production
  • Solutions
  1. قرآن کریم، ترجمه: محمدعلی رضایی اصفهانی و جمعی از اساتید جامعة المصطفی، انتشارات بین‌المللی المصطفی، قم: چاپ دوم، 1388.
  2. ابن‌حیون، قاضی نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم، 1383 ق، 1963 م.
  3. پژوهشگاه حوزه‌و دانشگاه٬ در آمدی بر اقتصاد اسلامی٬ تهران، سمت٬ ۱۳۷۲ ش
  4. تفضلی، فریدون، تاریخ عقاید اقتصادی، نشر نی، تهران، دوم، 1375 لش.
  5. تورات٬ ترجمه٬ ولیم گلن قصیص اکستی، 1878 م.
  6. توسلی، محمد اسماعیل، تحلیل ماهیت پول و بنیان‌های اعمال سیاست پولی در اقتصاد اسلامی، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران، 1394 ش.
  7. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، گنج دانش، تهران، اول، 1346 و 1367 ش.
  8. حر عاملی، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، انتشارات آل البیت٬ قم، ۱۴۰۹ ق
  9. دفتر همکاری حوزه و دانشگاه٬ مبانی اقتصاد اسلامی٬ تهران پست٬۱۳۷۷ ش
  10. راغب اصفهانی٬ حسین بن محمد، مفردات فی غریب القرآن٬ دارالمعرفه٬ بیروت ٬ ۲۰۰۶ م
  11. زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، بیروت، دارالکتب العربی، ط سوم، 1407 ق.
  12. ژوزف، لاژوژی، نظام‌های اقتصادی، ترجمه شجاع الدین ضیائیان، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، اول، 1355 ش.
  13. ساموئل سن، پل، اقتصاد، ترجمه پیرنیا، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1343 ش.
  14. سید قطب، ابراهیم شاذلی، فی ظلال القرآن، دار الشروق، بیروت، 1412 ق.
  15. شریف رضی، نهج البلاغه صبحی صالح، موسسه دار الهجره، قم، چاپ اول، 1404 ق.
  16. صدر، محمد باقر، نهادهای اقتصاد اسلامی، ترجمه بیات شوشتری، انتشارات پرتو، قم، اول، 1379 ش.
  17. ــــــ، من لایحضره الفقیه، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1413 ق.
  18. ــــــ، عیون اخبار الرضا ٬ نشر جهان٬٬ تهران، ۱۳۷۸ ق
  19. طباطبایی٬ محمدحسین٬ المیزان فی تفسیر القرآن٬ موسسه الاعلمی المطبوعات٬ بیروت٬ ۱۴۱۷ ق
  20. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، 1372 ش.
  21. طوسی، محمد حسن، المبسوط، تصحیح و تعلیق: محمد باقر بهبودی، المکتبه المرتضویه لإحیاء الآثار الجعفریه، تهران، 1351 ش.
  22. العاملی، شهید ثانی، زین‌الدین، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، مجمع الفکر الاسلامی، قم، ط 5، 1429 ق.
  23. العاملی، محمد بن جمال الدین مکی (شهید اول)، دارالفکر، قم، 1411 ق.
  24. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، نورالثقلین، اسماعیلیان، قم 1415 ق
  25. علامه حلی، حسن بن یوسف مطهر، مختلف الشیعه، دفتر انتشارات اسلامی (جامعه مدرسین)، قم، دوم، 1413 ق.
  26. فخر الدین رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، داراحیاء التراث العربی، بیروت،1420 ق
  27. فخر المحققین، محمد بن الحسن بن یوسف بن مطهر الحلی، ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد، چاپ خانه علمیه قم، چاپ اول، 1387 ق
  28. فیض، علیرضا، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، 1364 ش.
  29. قدیری اصلی، باقر، سیر اندیشه اقتصادی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، نهم، 1376 ش.
  30. کلینی٬ محمد بن یعقوب٬ الکافی٬ دار الکتب العلمیه٬ تهران ۱۳۶۵ ش.
  31. کوزنتس، سایمون، رشد نوین اقتصادی، ترجمه مرتضی قره باغیان، موسسه خدمات فرهنگی رسا، تهران، اول، 1372 ش.
  32. مصطفوی٬ حسن٬ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم٬ مرکز نشر آثار العلامه المصطفوی، قم، ۱۳۸۹ ش
  33. مطهری، مرتضی، نظری به نظام اقتصادی اسلام، انتشارات صدرا، تهران، 1368.
  34. ــــــ، مجموعه آثار، ج ۲۰، انتشارات صدرا، تهران ، ۱۳۸۶ ش
  35. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ 24، 1371ش.
  36. موسوی، صادق؛ عمو‌قلی میرآذری، نرگس، بررسی حقوق شهروندی در اسلام با رویکردی بر نظرات امام خمینی، نامه الهیات، زمستان، 1389 شماره 13.
  37. میرمعزی، سید حسین، نظام اقتصادی اسلام، موسسه فرهنگی دانش اندیشه معاصر، تهران، 1380 ش
  38. نمازی، حسین، نظام‌های اقتصادی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، اول، 1374 ش.
  39. هادوی نیا، علی اصغر، فلسفه اقتصاد، در پرتو جهان بینی قرآن کریم، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، اول، 1378 ش.
دوره 15، شماره 29 - شماره پیاپی 29
سال پانزدهم، شماره 29 پاییز و زمستان 1400 ش- 1443ق
بهمن 1400
صفحه 75-104
  • تاریخ دریافت: 23 خرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 14 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 19 مهر 1400