الگوی شکل گیری ناامیدی با رویکرد اسلامی _ روانشناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی ، دانشکده هدی

2 استادیار و عضو هیات علمی پژوهشگاه بین المللی جامعه المصطفی العالمیه

3 پژوهشگر فوق دکتری گروه علوم تربیتی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی تهران

4 عضو هیئت علمی ،مدیریت آموزشی، دانشکده علوم انسانی ،دانشکده هدی ،قم ، ایران

چکیده

ناامیدی یکی از مشکلات رایج انسان در برخورد با وقایع زندگی است که علوم اسلامی-روانشناختی خواهد توانست در پاسخ به این چالش، راهبردهایی مؤثر فراهم نماید. پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوی مفهومی عوامل شکل‌گیری ناامیدی با رویکرد اسلامی - روان‌شناختی انجام شده است. روش به کاررفته در این پژوهش، فراترکیب بود. برای این منظور حدود 200 مقاله و پایان‌نامه بررسی و سرانجام 25 اثر پژوهشی که بر اساس استانداردهای تعیین‌شده، بیشترین امتیاز را گرفته بودند به‌عنوان نمونه مورد تحلیل قرار گرفتند. تحلیل‌ها، تا به اشباع رسیدن یافته‌ها، ادامه پیدا کرد و برای جمع‌آوری داده‌ها از فیش فراترکیب به روش کدگذاری باز و محوری و به‌صورت استقرایی استفاده گردیده است؛ نتایج نشان داد، الگوی شکل‌گیری ناامیدی دارای 7 بعد نگرشی، روان‌شناختی، هیجانی، فردی، اجتماعی، اعتقادی و مادی است که بعد نگرشی از 6 مؤلفه (خطای شناختی، خودکم‌بینی، عدم آگاهی به خویشتن، ادراک نادرست، عدم بینش به خدا، افکار نادرست)، بعد مادی 3 مؤلفه (دنیاگرایی، مشکلات اقتصادی، آرزوهای دست‌نیافتنی)، بعد اجتماعی 3 مؤلفه (تضییع حقوق افراد، افزایش سطح انتظارات، کتمان وقایع صحیح)، بعد اعتقادی 2 مؤلفه (عدم معرفت نسبت به خدا، ضعف ایمان)، بعد فردی از 6 مؤلفه (خودکم‌بینی، ایستایی حرکت، ناتوانی در مدیریت خود، عدم تأمین معنوی و روانی، بی‌هدفی و سردرگمی، عوامل جسمانی)، بعد روانی از 10 مؤلفه (افسردگی، ویژگی شخصیتی، کم‌ظرفیتی روح، آستانه عمل پایین در برابر موانع و ناکامی‌ها، بدگمانی، بی‌کفایتی، حسادت آمیزی، رویدادهای استرس‌زا، بلندپروازی، تعیین‌کننده‌های محیطی)، بعد عوامل هیجانی از 5 مؤلفه (هیجان خواهی، نقص انگیزشی، هیجان نارضایتی، هیجانات آزاردهنده، هیجانات منفی) مهم تشکیل شده‌اند. درنتیجه الگوی مفهومی عوامل شکل‌گیری ناامیدی بر اساس این ابعاد و عوامل ترسیم و ارائه شد که نشان‌دهنده تنوع عوامل ناامیدی ازنظر کمیت و کیفیت است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Model of the Formation of Despair with an Islamic-Psychological Approach

نویسندگان [English]

  • Maryam Akhbari Qomi 1
  • Mohammad Sadiq Shojaei 2
  • ebrahim mazari 3
  • Hadi Haji Hassan donya dideh 4
1
2 Faculty of Al-Mustafa International Research Institute
3 Department of Educational Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
4 Faculty member, Educational Management, Faculty of Humanities, Hoda Faculty, Qom, Iran
چکیده [English]

Despair is one of the common problems of human beings in dealing with life events that Islamic-psychological sciences can provide effective strategies in response to this challenge. This study aims to present a conceptual model of the factors that create despair with an Islamic-psychological approach. The method used in this study was meta-synthetic. For this purpose, about 200 articles and theses were reviewed and finally, 25 research works received the highest score according to the standards were analyzed as a sample. The analyzes continued until the findings were achieved, and to collect the data, a meta-synthetic file using open and axial coding method and inductively were used; The results indicated that the pattern of despair formation has 7 dimensions: cognitive, psychological, emotional, personal, social, belief and material, which has a cognitive dimension of 6 components (cognitive error, self-underestimation, lack of self-awareness, false perception, lack of insight into God, false thoughts), material dimension with 3 components (secularism, economic problems, unattainable aspirations), social dimension with 3 components (loss of people’s rights, raising expectations, concealment of correct events), doctrinal dimension with 2 components (lack of knowledge about God, weakness of faith), individual dimension with 6 components (low self-esteem, stagnation of movement, inability to manage oneself, lack of spiritual and psychological support, aimlessness and confusion, physical factors), psychological dimension with 10 components (depression, personality traits, soul low-capacity, low action threshold against obstacles and failures, suspicion, incompetence, jealousy, stressful events, ambition, environmental determinants), the emotional dimension with 5 components (excitement, motivational deficiency, dissatisfaction emotion, annoying emotions, negative emotions) are important. As a result, a conceptual model of disappointment formation factors was drawn and presented based on these dimensions and factors, which shows the diversity of disappointment factors in terms of quantity and quality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Despair
  • Conceptual Model
  • Islamic Psychology
  • Islamic-Psychological Approach
  • Disappointment
  • Factors of Frustration

مراجع

  1. رضایی اصفهانی، محمد علی و همکاران، نخستین ترجمه گروهی قرآن کریم، قم: دار الذکر، 1384ش.
  2. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه نهج البلاغة، مطبوعاتی هدف، قم، چاپ نهم، 1372.
  3. اتکینسون، ریتال وهمکاران، زمینه روان شناسی هیلگارد (چاپ بیست و چهارم)، مترجمان براهنی، محمدتقی و همکاران، تهران: رشد. 1395
  4. احمدی خدابخش، دارابی عاطفه، بهار وتابستان، اثربخشی آموزش صبر بر کاهش سوگ و تسهیل رشد پس از ضربه، مجله روانشناسی فرهنگی، 1396.
  5. امام خمینی، کوثر، موسسه تنظیم ونشرآثار امام، 1380.
  6. امین، سیده نصرت، مخزن العرفان، بی‌نا، بی‌جا: بی‌تا.
  7. بادان فیروز، علی؛ بابامحمدی، مهسا؛ صباحی، پرویز بهار و تابستان، افسردگی در دانشجویان پیراپزشکی: نقش پیش بینی کننده بهزیستی معنوی و امید، مجله دین و سلامت، 1393.
  8. پرچم، اعظم، فاتحی زاده مریم، محققیان زهرا، بررسی تطبیقی ناامیدی در نظریه اسنایدر و قرآن کریم، مطالعات اسلامی، علوم قرآن و حدیث، 1390.
  9. ثقفی تهرانی، میرزا محمد.، تفسیر روان جاوید: نشر برهان، 1383.
  10. حسینی همدانی، انوار درخشان، انتشارات لطفی، 1380.
  11. خامدی، سیما، اثربخشی آموزش صبر بر افزایش تاب آوری نوجوانان دختر، روانشناسی،علوم رفتاری، ابهر، بهار، 1396.
  12. دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، نسخه دیجیتال، http://dehkhoda.ut.ac.ir))، 1377.
  13. دهقانی رخ، علی‌اکبر، امید در نهج البلاغه، (چاپ نشده) پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علوم حدیث، 1390.
  14. زیادی، فریبا، تحلیل و بررسی یأس و ناامیدی از نگاه قرآن و نهج البلاغه، 1391 ش.
  15. ساکی سارا، مروتی سهراب، زمستان ناامیدی و پیامدهای آن در قرآن و حدیث، بینات سال بیست و یکم،1393
  16. شاه عبدالعظیمی، حسین، تفسیر اثنا عشرى، موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت (ع)، 1363.
  17. شجاعی، محمدصادق؛ مسعود جان‌بزرگی، علی عسگری، سیدمحمد غروی‌راد و عباس پسندیده، «ساختار شخصیت از دیدگاه اسلام در چارچوب رویکرد صفت»، رساله دکتری، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. 1393ش.
  18. شیرازی، مکارم، اخلاق در قرآن، مدرسه الامام علی بن ابیطالب1377
  19. طبرسی، ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن
  20. طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، موسسه سبطین. 1386
  21. عاملی، ابراهیم، تفسیر عاملى، تهران، کتابفروشی صدوق. 1359
  22. عبدالله زاده لیدا، امید به زندگی از دیدگاه اسلام و روان شناسی، دانشکده الهیات ومعارف اسلامی1393
  23. قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن1387
  24. محققیان زهرا، بهار، امید و نقش تکاملی آن در نگاه قرآنی، پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی1391
  25. مطهری، مرتضی، انسان و سرنوشت. انتشارات صدرا1369
  26. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، نشر دارالکتاب الاسلامیه1380
  27. منشی زاده فاطمه، تابستان، ابعاد روان پریشی و آثار منفی فقر در جامعه اسلامی، فصلنامه علمی رهیافت‌های نوین در مطالعات اسلامی1399
  28. وامقی مدرس، زلال وحی سیدمحسن، زمینه‌ها، آثار، راهکارهای یاس در زندگی،) بهار و تابستان (1394)– شماره 24
  29. دیوید روزنهان ودیگران، روانشناسى نابهنجارى آسیب شناسى روانى، ترجمۀ یحیى سیدمحمدى، تهران، ارسباران، ١٣٧٩
  30. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غررالحکم و دررالکلم، قم، دارالکتاب الاسلامی، قم1410 ق

 

 

قرآن و علم
دوره 15، شماره 29 - شماره پیاپی 29
سال پانزدهم، شماره 29 پاییز و زمستان 1400 ش- 1443ق
بهمن 1400
صفحه 135-159

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 19 فروردین 1400
  • تاریخ بازنگری: 15 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 19 مهر 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار