عزت‌مندی جامعه اسلامی بر اساس قاعده نفی سبیل از منظر فریقین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری تفسیر تطبیقی جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

عزت‌مندی جامعه اسلامی یکی از شاخصه‌های جامعه اسلامی و گام دوم انقلاب است که این اصل بر اساس «قاعده نفی سبیل» که ازجمله قواعد فقه است و در روابط حقوقی مسلمانان با غیرمسلمانان نقش تعیین‌کننده‌ای دارد و به‌عنوان شاخصی مطمئن برای تعدیل و تنظیم روابط یادشده به کار می‌رود. در جهان امروز کشورهای استعمارگر به دنبال نفوذ و سلطه هرچه بیشتر بر ممالک اسلامی هستند، قاعده نفی سبیل، سنگری مهم در برابر هجمه‌ها محسوب می‌شود؛ اما مهمترین ادله این قاعده مستندات قرآنی و روایی است و برای حجیت این قاعده به آیات متعددی از قرآن می‌توان استناد کرد؛ اما مهمترین آن‌ها آیه 141 سوره نساء است که در ادبیات فقه، به «قاعده نفی سبیل» مشهور است با دقت در نظرات مفسرین شاهد اختلافات زیادی هستیم برخی گفتند مراد آیه شریفه، نفی سبیل و سلطه کافران است بر مؤمنان در آخرت نه در دنیا؛ برخی دیگر «سبیل» را در آیه شریفه به معنای حجت دانسته‌اند؛ برخی دیگر گفته‌اند کفار ازاین‌جهت که کافر هستند سلطه‌ای بر مؤمنان ازاین‌جهت که مؤمن هستند نداند؛ برخی هم مانند علامه طباطبایی سبیل را اعم از دنیا و آخرت گرفته است و آورده است، مؤمنان مادامی‌که ملتزم به ایمان باشند، بر کافران در دنیا غالب هستند. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی و انتقادی به اهم مباحث اختلافی بین آن‌ها پرداخته است. حاصل پژوهش نشان می‌دهد این قاعده هم آخرت وهم دنیا را شامل می‌شود و منظور از جعل برای دنیا جعل تشریعی بر ای آخرت اراده تکوینی است؛ چراکه در آخرت جعل حکم معنا ندارد و برای دنیا تا زمان مسبوق به شرایط توحید مداری و وحدت مداری

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Dignity of the Islamic Society According to the Rule of Denying the Domination from the Perspective of the Two Major Sects of Islam

نویسنده [English]

  • Abdullah Jabraili Jolodar
چکیده [English]

The dignity of the Islamic society is one of the characteristics of the Islamic society and the second step of the revolution that this principle is on the base of “the rule of denying domination” as the one of jurisprudential rules and has decisive role in the relationship of Muslims with non-Muslims and it is used as the convincing indicator for regulate and manage the mentioned relationships. In nowadays world, the colonial powers seek more and more influence and domination over the Islamic countries. The rule of denying the domination is an important bulwark against attacks. But the most important evidence of this rule is the Quranic and narrative documents, and for the authority of this rule, several verses of the Quran can be cited; but the most important of them is verse 141 of Surah An-Nisa’, which is known in jurisprudential literature as the “rule of denying the domination”. We observe a lot of disputes in the opinions of the commentators. Some think that it relates to another world and hereafter not this world. Others have considered “domination” in the verse to mean proof; Others have said that the infidels as being infidels do not have dominion over the believers as being believers; Some, like Allamah Tabatabai, have taken domination both in this world and the hereafter, and the believers dominate the disbelievers in this world as long as they are committed to faith. This article deals with the most important issues between them through descriptive-analytical and critical methods. The result of research indicates that this rule includes both the Hereafter and this world, and the meaning of legislate for the world is the legal legislative while it is ontological one in he Hereafter, because it does not mean any kind of legislation in the Hereafter and in this world it works until the time before the conditions of monotheism and unity

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Rule of Denying the Domination
  • The Dignity of the Islamic Society
  • The Relationship between Islam and Infidelity
  • Domination
  • The Declaration of the Second Step of the Revolution
  1. قرآن کریم، طباطبایى، سید محمدحسین، سید محمد باقر موسوى همدانى‏، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏، قم: 1374 ش.
  2. ابن‌اثیر جزری، مجد الدین، النهایه فی غریب الحدیث والاثر، دار احیاء التراث العربی، بیروت: 1422 ه ق.
  3. ابن‌فارس، احمدبن زکریا، معجم مقاییس اللغه، داراحیاء التراث العربی، بیروت: 1420 ه ق/ 2001 م.
  4. ابن‌منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، دار احیاء التراث العربی وموسسه التاریخ العربی، بیروت: 1416 ه ق.
  5. ابوحیان اندلسی، محمدبن یوسف، تفسیر البحر المحیط، دارالفکر، بیروت: چاپ دوم، بی‌تا.
  6. اردبیلی، محقق أحمد، مجمع الفائده زبده البیان، موسسه نشر اسلامی، قم: 1414 ق.
  7. اسفراینی، ابوالمظفر شاهفور بن طاهربن محمد، تاج التراجم، انتشارات علمی وفرهنگی، 1375.
  8. انصاری، مرتضی، المکاسب، المؤتمر العاملی، قم: 1418 ه ق.
  9. ایروانی، شیخ میزا علی، حاشیه المکاسب، چاپ دوم، مطبعه رشدیه، تهران: 1379.
  10. بحرانی، یوسف، الحدائق الناظره، دفتر انتشارات الاسلامی، تهران: 1365 ه ش.
  11. بخاری، ابو عبدالله محمد بن اسماعیل: صحیح البخاری، دارالفکر للطباعۀ والنشر و التوزیع، بیروت: 1401 ه ق.
  12. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، اسراء، قم: 1380.
  13. حر عاملی، شیخ محمد بن حسن، وسائل الشیعه، موسسه آل‌البیت، قم: 1409 هق.
  14. حسینی شاه‌عبدالعظیمی، حسین بن احمد، تفسیر اثنی عشری، انتشارات میقات، بی‌جا: بی‌تا.
  15. حویزی، عبد علی بن جمعه العروسی، نور الثقلین، تصحیح و تعلیق: السید هاشم، الرسول محلاتی، المطبعه العلمیه، قم: بی‌تا.
  16. الدار قطنی، علی بن عمر، سنن الدار قطنی، دار الکتب العلمیه، بیروت: 1417 ه ق.
  17. راغب الاصفهانی، ابی القاسم الحسین بن محمد بن المفضل، المفردات فی غریب القرآن، دفتر نشر الکتاب، بیروت: الطبعه الثانی، 1404 هق
  18. رشیدرضا، محمد، المنار، دار المعرفه، بیروت: چاپ دوم، بی‌تا.
  19. سیفی مازندرانی، جزوه قواعد فقه، بی‌نا، بی‌جا: بی‌تا.
  20. شبر، سید عبدالله، تفسیر شبر، چاپ دوم، دارالتربیه، بی‌جا: 1412 ه ش.
  21. صرامی، سیف الله: جایگاه قاعده «نفی سبیل» در سیاست‌های کلان نظام اسلامی، فصل نامه حکومت اسلامی، سال هشتم، شماره 30، زمستان 1380.
  22. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، قم: 1397 ق.
  23. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن (تحقیق با مقدمه محمدجواد بلاغی)، انتشارات ناصر خسرو، تهران: چاپ سوم، 1372 ش.
  24. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، دار المعرفه، بیروت: 1412ق.
  25. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، کتاب‌فروشی مرتضوی، تهران: 1375.
  26. طوسی، ابی جعفر محمدبن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، داراحیاء التراث العربی، بیروت: 1402 ق.
  27. طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات اسلام، تهران: چاپ دوم، 1378 ش.
  28. عاملی کرکی، محقق ثانی، جامع المقاصد فی شرح القواعد، 13 جلد، مؤسسه آل البیت (ع) قم: چاپ دوم، 1414 ه ق.
  29. عبدالنعیم، محمد حسین، قاموس اللغه، مکتبۀ الاعتماد، بی‌جا، 1408.‌
  30. عجیلی شافعی، سلیمان بن عمر، الفتوحات الهیه، دار احیاء التراث العربی، بیروت: بی‌تا.
  31. عمید زنجانی، عباسعلی، قواعد فقه: 3 (بخش عمومی) سمت، تهران: 1368.
  32. غروی اصفهانی، محمد حسین، حاشیه المکاسب، چاپ سنگی، دار الذخایر، قم: 1408.
  33. غزالی، محمد بن محمد، المستصفی من علم الأصول، دار الفکر، بیروت: بی‌تا.
  34. فاضل لنکرانی، محمد، القواعد الفقهیه، مرکز فقهی ائمه اطهار، قم: 1416 ه ق.
  35. فخر رازی، محمدبن عمر، مفاتیح الغیب، دار احیاء التراث العربی، بیروت: چاپ سوم، 1420 ه ق.
  36. فیض کاشانی، ملأ محسن، تفسیر الصافی، تحقیق حسین اعلمی، انتشارات الصدر، تهران: چاپ دوم، 1415 ه.
  37. قرشی، سید علی‌اکبر، قاموس قرآن، دار الکتب الاسلامیه، تهران: ششم، 1412 ه ق.
  38. قرطبی، ابوعبدالله محمد بن احمد، الجامع الاحکام القرآن، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1408 ه ق.
  39. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، مصحح علی‌اکبر غفاری، انتشارات دارالکتب اسلامیه، تهران: چاپ چهارم، 1407.
  40. مصطفوی، سید محمدکاظم، مائة قائدة فقهیه، مؤسسه نشر اسلامی، قم: بی‌تا.
  41. معلوف، لویس، المنجد، چاپ دوم، انتشارات اسماعیلیان، قم: 1365 ه ق.
  42. موسوی بجنوردی، سید محمد، القواعد الفقهیه، موسسه نشرعروج، قم: 1379 ه ق.
  43. موسوی خمینی، روح الله، کتاب البیع، موسسه تنظیم نشر امام خمینی، قم: 1421 ه ق.
  44. میبدی، ابوالفضل رشیدالدین، کشف الاسرار و عدة الابرار، چاپخانه دانشگاه، تهران: بی‌تا.
  45. نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، دار احیاء التراث العربی، بیروت: چاپ هفتم، 1981 ه ق.
  46. نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، داراحیاء التراث العربی، بیروت: 1408 ق.
  47. بیانیه گام دوم انقلاب 22/11/1397، farsi.khamenei.ir.
  48. رهبر معظم انقلاب ، بیانات، دریدار رئیس جمهمور وهیئت دولت farsi.khamenei.ir.