بررسی و نقد معرفت‌شناسی مکتب سیستمی از دیدگاه قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

2 مدیر گروه قرآن و علوم طبیعی/ مجتمع قرآن و حدیث/ جامعه المصطفی

3 دانش آموخته جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

معرفت پدیده‌ها همواره یکی از دغذغه‌های اصلی مجموعه انسانی بوده و طی اعصار و امصار به این مسئله اهتما ویژه داشته است. این مهم، نشانه اهمیت شناخت بوده و ذهن دانشمندان خردورز را به خود مشغول کرده است؛ زیرا آگاهی، نمایانگر جریان­های معرفتی و مکاتب اجتماعی­ است که در درون جامعه قد برافراشته و طیفی از اندیشمندان را حامی و پیرو خود ساخته است. معرفت ­حقایق پدیده­ها، برای مجموعه انسانی حیاتی است. معرفت­شناسی جهت داوری صحت‌وسقم معرفت انسان­، نقش ویژه دارد. معرفت‌شناسی مدیریت سیستمی ماهیت عینیت‌گرایی داشته و باید در چارچوب رویکرد اثبات‌گرایی، تجزیه و تحلیل شود. موضوع معرفت مدیریت سیستمی محیط و عوامل تأثیرگذار محیطی بر سیستم بوده و عقل، پدیده­های عینی و محیط منبع معرفت آن است. پژوهش حاضر با استفاده از روش تلفیقی مرکب از روش اکتشافی، فراترکیب و استنطاقی ابتدا به تحلیل معرفت­شناسی مدیریت سیستمی درباره ماهیت، رویکرد، موضوع و منبع معرفت پرداخته و یافته­های دانشی را با بهره‌گیری از روش استنطاقی به‌منزله پرسش­های محوری برای دریافت پاسخ بر قرآن عرضه کرده است. یافته­ها نشان می­دهد که معرفت از منظر کلام وحی ماهیت صرفاً مادی نداشته و بُعد معنوی آن به‌مراتب برجسته‌تر است. قرآن معرفت نسبت به محیط و عوامل تأثیرگذار آن بر کیفیت اقدامات و کنش­های سازمان را ضروری می‌داند، ولی موضوع معرفت را از محیط و عوامل محیطی، به­ خدا، انسان، محیط، عوامل محیطی و رابطه میان آن­ها توسعه می­بخشد و تصریح دارد که منابع معرفت افزون بر طبیعت و عقل ابزاری، تاریخ و وحی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Reviewing and criticizing the Epistemology of the Systematic School from the Perspective of the Quran

نویسندگان [English]

  • Abdullah Tavakoli 1
  • seyed eesa mostarhami 2
  • Muhammad Hashim Shayan 3
1 Research Institute of Hawzah and University
2 Al-Mustafa International University
3 Al-Mustafa International Society
چکیده [English]

The knowledge of phenomena has always been one of the main concerns of the human community and has paid special attention to this issue throughout the ages. This is a sign of the importance of knowledge and has occupied the minds of wise scientists; because awareness is a reflection of cognitive currents and social schools that have risen in society and made a group of thinkers their supporters and followers. Knowledge of the facts of phenomena is vital for the human community. Epistemology has a special role to judge the validity of human knowledge. The epistemology of systemic management has an objectivist nature and should be analyzed in the framework of the positivist approach. The subject of knowledge is the systemic management of the environment and environmental influencing factors on the system, and reason, objective phenomena and the environment are the sources of its knowledge. The present research, using the combined method of exploratory, meta-composite and inferential (istintaqi) methods, first analyzed the epistemology of system management about the nature, approach, topic and source of knowledge and using the inferential method as key questions, presented the outcomes of knowledge to the Quran for receiving the answer. The findings show that knowledge from the perspective of the Word of Revelation does not have purely material nature and its spiritual dimension is much more prominent. Quran considers knowledge about the environment and its influencing factors to be necessary for the quality of actions and actions of the organization, but the subject of knowledge is developed from the environment and environmental factors, God, man, environment, environmental factors and the relationship between them. It expands them and clarifies that the sources of knowledge are more than nature and instrumental reason, history and revelation

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Knowledge
  • Epistemology
  • System Management

مراجع

  1. قرآن کریم ترجمه، مکارم شیرازی، چاپ دوم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، قم: 1373 ش.
  2. ابن‌عاشور، محمد بن طاهر، التحریر و التنویر، مؤسسة التاریخ، بیروت، بی­تا.
  3. آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیرالقرآن العظیم، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1415 ق.
  4. بلاغی‌نجفی، محمدجواد، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، بنیاد بعثت، قم: 1420 ق.
  5. بوریل، گیبسون، نظریه­های کلان جامعه شناختی و تجزیه و تحلیل سازمان، ترجمه: محمدتقی نوروزی، سمت، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe، تهران/ قم: 1390 ش.
  6. بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، دار احیاء التراث العربی، بیروت: 1418 ق.
  7. جوادى آملى، عبدالله، شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی، محقق، سعید بندعلی، اسرا، قم: چاپ پنجم، 1388 ش.
  8. ــــــ، معرفت‌شناسی در قرآن، محقق: حمید پارسانیا، اسراء، قم: چاپ سوم، 1384 ش.
  9. ــــــ، منزلت عقل در هندسه معرفت دینى، نشر اسراء، قم: چاپ چهارم، 1390 ش.
  10. خسروپناه، عبدالحسین، کلام جدید، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه­ها، قم: چاپ دوم، 1390 ش.
  11. سیدقطب، بن‌ابراهیم شاذلی، فی ظلال القرآن، دارالشروق، بیروت/ قاهره: 1412 ق.
  12. صادقی‌تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیرالقرآن بالقرآن، انتشارات فرهنگ اسلامی، قم: 1365 ش.
  13. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، دفتر انتشارات اسلامی، قم: 1417 ق.
  14. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، ناصر خسرو، تهران: 1372 ش.
  15. طبری، ابوجعفر محمدبن جریر، جامع البیان فی تفسیرالقرآن، دارالمعرفه، بیروت: 1412 ق.
  16. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیرالقرآن، دارالتراث العربی، بیروت: بی­تا.
  17. علاقه بند، علی، مدیریت عمومی، چاپ چهاردهم، نشر روان، تهران: 1385 ش.
  18. علی‌پور، مهدی، پارادایم اجتهادی دانش دینی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم: 1389 ش.
  19. فتحی‌زاده، مرتضی، عقلانیت علمی، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران: 1392 ش.
  20. فخررازی، محمدبن عمر، تفسییر کبیر، دار احیاءالتراث العربی، بیروت: 1420 ق.
  21. فضل‌الله، سیدمحمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، دار الملاک للطباعة و النشر، بیروت: 1419 ق.
  22. الک، فیشر، نگاهی انتقادی به معرفت شناسی جدید، ترجمه حسن عبدی، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، قم: 1389 ش.
  23. قلی‌پور، رحمت‌الله، «شناخت‌شناسی سازمانی»، مجله مجتمع آموزش عالی قم: س 4، ش 13، 1381.
  24. گائینی، ابوالفضل، درسنامه مبانی معرفت شناسی تئوری­های سازمان ومدیریت، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم: 1390 ش.
  25. گریزری، پال، نقدی بر دانش مدیریت (پژوهش مدیریتی و دانش مدیریت)، ترجمه: محمد صائبی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم: 1389 ش.
  26. لرر، کیث، نظریه معرفت، ترجمه: مهدی عبداللهی، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران: 1396 ش.
  27. مارتین، رابرت، معرفت‌شناسی، ترجمه: نسترن ظهیری، ققنوس، تهران: 1394 ش.
  28. مدرسى، سید محمد تقى، ‏من هدى القرآن، دار محبی الحسین، تهران: 1419 ق.
  29. مراغى، احمد بن مصطفى‏، تفسیر المراغى‏، دار احیاء تراث العربی، بیروت: بی­تا.
  30. مصباح‌یزدی، محمدتقی، معارف قرآن: خداشناسی، کیهان شناسی، انسان شناسی، مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe، قم: چاپ پنجم، 1384 ش.
  31. مطهری، مرتضی، جامعه و تاریخ، انتشارات صدرا، تهران: چاپ پنجم، 1372 ش.
  32. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، تهران: چاپ پازدهم، 1390 ش
  33. مطهری، مرتضی، مسئله شناخت، انتشارات صدرا، تهران: چاپ هشتم، 1373 ش.
  34. معلمی، حسن، معرفت‌شناسی در فلسفه غرب، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران: چاپ دوم، 1388 ش.
  35. مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکشف، دار الکتب الإسلامیة، تهران: 1424 ق.
  36. مکارم‌شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب الإسلامیة، تهران: 1374 ش.
  37. موزر، پل، درآمدی موضوعی بر معرفت‌شناسی معاصر، ترجمه: رحمت‌الله رضایی، مرکز انتشارات مؤسسآموزشی و پژوهشی امام خمینیe، قم: 1385 ش.
  38. میرزایی‌اهرنجانی، حسن؛ امیری، مجتبی؛ «ارائه مدل سه‌بعدی تحلیل مبانی فلسفی و زیرساخت‌های بنیادی تئوری­های مدیریت» دانش مدیریت، س 15، ش 56، 1381.
  39. نوریس، کریستوفر، شناخت‌شناسی مفاهیم کلیدی در فلسفه، ترجمه: ناصرالدین علی‌نقویان، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران: 1389 ش.
  40. هاشمی‌رفسنجانی، اکبر و جمعی از محققان، تفسیر راهنما، بوستان کتاب، قم: 1387 ش.
  41. هاینس، وی ریچ، کونتز، هرولد، اصول مدیریت (چشم انداز جهانی)، ترجمه: علی پارسانیا، ترمه، تهران: چاپ دوم، 1388 ش.
  42. هچ، مری جو، نظریه سازمان (مدرن، نمادین ـ تفسیری، پست‌مدرن)، ترجمه: حسن دانایی‌فرد، مؤسسه کتاب مهربان نشر، تهران: چاپ دوم، 1389 ش.
  43. رضائیان، علی، مبانی سازمان و مدیریت، سمت، تهران: چاپ نوزدهم، 1395 ش.
  44. Colin McGinn The Concept of Knowledge Midwest Studies in philosophy, 1984.

 

قرآن و علم
دوره 16، شماره 30 - شماره پیاپی 30
دوفصلنامه علمی قرآن و علم سال `شانزدهم، شماره 30، بهار و تابستان 1401ش
شهریور 1401
صفحه 165-188

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 فروردین 1401
  • تاریخ بازنگری: 02 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 09 خرداد 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار