اخلاق‌محوری قلمرو تعهدات بین‌المللی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار جامعة المصطفی ص العالمیة، مدرسه عالی قرآن و حدیث

چکیده

بر اساس دیدگاه مفسران در حوزه روابط قراردادی بین‌المللی، در قرآن کریم قواعد آمیخته با ارزش‌های حقوقی تشریع شده‌اند. در دیدگاه مفسران، مبنای توجیه حقوقی تعهدات ناشی از معاهدات بین‌المللی، ارزش فطرت است. در این دیدگاه، ارزش فطرت معیار سنجش اعتبار محتوای «مقررات حقوقی» بین‌المللی است. در این نوشتار به روش تفسیر حقوقی اثبات شد که مفسران با توجه به آیات الهی بر این رأی هستند که مبنای اخلاقی فطرت در سه مفهوم حسن وفای به عهد، قبح پیمان‌شکنی، حسن عدالت تبادلی، در تعیین قلمرو اجرای مقررات تأثیرگذار است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ethics in the Domain of International Obligations

نویسنده [English]

  • Hamidreza Toosi
چکیده [English]

According to the Quranic commentators’ point of view in the domain of international contractual relations, rules mixed with legal values ​​have been legislated in the Holy Quran. According to commentators, the basis of legal justification of obligations arising from international commitments is the value of nature. In this view, the value of nature is the criterion for measuring the validity of the content of international “legal provisions”. In this article, it was proved by the method of legal interpretation that the commentators, according to the divine verses, have this opinion that the moral basis of nature is in the three concepts of the good of keeping the promise, the badness of breaking the contract, and the good of exchange justice, which are effective in determining the scope of the implementation of regulations

کلیدواژه‌ها [English]

  • Commentators’ Viewpoint
  • Nature
  • Law of Contract
  • The Rule of Keeping the Promise
  • The Realm of International Obligations

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه: مهدی الهی‌قمشه‌ای، نشر الهادی، قم: 1388.
  2. آلوسی، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، تحقیق على عبدالبارى عطیة، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1415 ق.
  3. ابن‌جزی غرناطی، محمد بن علی، کتاب التسهیل لعلوم التنزیل، دارالارقم بن ابی الارقم، بیروت: 1416 ق.
  4. ابن‌جوزی، جمال الدین ابی الفرج عبدالرحمن، نزهة الأعین النواظر فی علم الوجوه و النظائر، تحقیق: محمد عبدالکریم کاظم الراضی، مؤسسة الرسالة، بیروت: 1407 ق
  5. ابن‌عاشور، محمدبن‌الطاهر، التحریر و التنویر، بی‌نا، بی‌جا: بی‌تا.
  6. ابن‌عطیه، عبدالحق بن غالب، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، محقق: عبدالسلام عبدالشافی، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1422.
  7. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، نشر ادب حوزه، قم: 1405 ق.
  8. ابن‌هائم، شهاب الدین احمدبن محمد، التبیان فی تفسیر غریب القرآن، بیروت: دارالغرب الإسلامی، 1423.
  9. امید، مسعود، فلسفه اخلاق در ایران معاصر، نشر علم، تهران: چاپ اول، 1388 ش.
  10. ایزوتسو، توشیهیکو، خدا و انسان در قرآن، ترجمه: احمد آرام، نشر فرهنگ، تهران: 1374 ش.
  11. بغدادی، علاءالدین، لباب التأویل فی معانی التنزیل، (تفسیر خازن)، بیروت: دارالکتب العلمیه، 1415 ق.
  12. بیضاوی، عبدالله بن عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل، داراحیاء التراث العربی، بیروت: 1418 ق.
  13. ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، داراحیاء التراث العربی، بیروت: 1422 ق.
  14. جعفری‌لنگرودی، محمدجعفر، دوره مبسوط در ترمینولوژی حقوق، گنج دانش، تهران: 1388 ش.
  15. جوادی‌آملی، عبدالله، فطرت در قرآن تفسیر موضوعی قرآن، اسراء، قم: 1378 ش
  16. حاجی‌ده‌آبادی، احمد، جبران خسارت بزه‌دیده به هزینه دولت و نهادهای عمومی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران: 1388 ش.
  17. حقی‌بروسوی، اسماعیل، تفسیر روح البیان، دارالفکر، بیروت: بی‌تا.
  18. حکمت‌نیا، محمود، مبانی مالکیت فکری، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران: ۱۳۸۹ ش.
  19. حویزی، محمد، التفسیر لکتاب الله المنیر، چاپخانه علمیه، قم: 1402 ق.
  20. خسروپناه، عبدالحسین، رابطه دین و اخلاق در قرآن، مجله اخلاق وحیانی، ش 1، پاییز 1391 ش.
  21. رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد: 1408 ق.
  22. راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، دارالعلم الشامیه، بیروت: 1412 ق.
  23. رشاد، علی‌اکبر، «فطرت به مثابه دالّ دینی»، نشریه قبسات، ش 36، 1384 ش.
  24. زحیلی، وهبه بن مصطفی، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، دارالفکر المعاصر، بیروت: 1418 ق.
  25. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل، دارالکتاب العربی، بیروت: 1407 ق.
  26. سراج‌زاده، حسن، «موضوع‌شناسی گزاره‌های اخلاقی»، مجله اخلاق، ش 25، 1390 ش.
  27. سورآبادی، ابوبکر عتیق بن محمد، تفسیر سورآبادى، فرهنگ نشر نو، تهران: 1380 ش.
  28. سیوطی، جلال‌الدین، الدرالمنثور فی تفسیر المأثور، کتابخانه آیت‌الله مرعشی، قم: 1404 ق.
  29. شاه‌آبادی، محمدعلی، الانسان و الفطره در رشحات البحار: نهضت زنان مسلمان، تهران: بی‌تا.
  30. شریف رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، تصحیح: صبحی صالح، هجرت، قم: 1414.
  31. شوکانی، محمدبن‌علی، فتح القدیر، دار ابن‌کثیر/ دار الکلم الطیب، دمشق/ بیروت: 1414 ق.
  32. علوان نخجوانی، نعمت‌الله بن محمود، الفواتح الإلهیة و المفاتح الغیبیة: الموضحه للکلم القرآنیه و الحکم الفرقانیه، دار رکابی للنشر، مصر: 1999 م.
  33. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم: 1417.
  34. طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، انتشارات دانشگاه تهران، تهران: 1377 ش.
  35. طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات ناصرخسرو، تهران: 1372.
  36. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، دارالمعرفه، بیروت: 1412 ق.
  37. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین و مطلع النیرین، تحقیق: سید احمد حسینی، الثقاقه الاسلامیه، قم: 1408 ق.
  38. طنطاوی، سید محمد، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، بی‌نا، بی‌جا، بی‌تا.
  39. طوسی (شیخ)، محمدبن‌حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق و تصحیح: أحمد حبیب قصیر العاملی، مکتب الإعلام الإسلامی، بیروت: 1409 ق.
  40. طوسی، حمیدرضا، «استحکام قاعده وفای به عهد در معاهدات بین‌المللی از منظر قرن آن کریم»، مجله قرآن و علم، شماره 23، پاییز و زمستان 1397 ش.
  41. ــــــ، «پژوهشی تطبیقی در باب قاعده اقدام متقابل بر اساس آیه 58 سوره انفال»، مجله آموزه‌های قرآنی، شماره 29، بهار و تابستان 1398 ش.
  42. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، قم: 1419 ق.
  43. فخررازی، فخرالدین محمد، مفاتیح الغیب، داراحیاء التراث العربی، بیروت: 1420 ق.
  44. فضائلی، مصطفی، «اصل برابری در نظام ملل متحد»، پژوهش‌های فلسفی ـ کلامی، ش 3، بهار 1379.
  45. فضل‌الله، سیدمحمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، دارالملاک للطباعه و النشر، بیروت: 1419 ق.
  46. فلسفی، هدایت‌الله، «روش‌های شناخت حقوق بین‌الملل»، مجله تحقیقات حقوقی، ش 9، بهار و تابستان 1370 ش.
  47. فیض کاشانی، ملامحسن، الأصفى فی تفسیرالقرآن، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم: 1418 ق.
  48. ــــــ، تفسیر صافی، انتشارات الصدر، تهران: 1415.
  49. قاسمی، محمد جمال‌الدین، محاسن التأویل، دارالکتاب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، بیروت: بی‌تا.
  50. قائمی‌نیا، علیرضا، بیولوژی نص، نشانه‌شناسی و تفسیر قرآن، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم: 1389 ش.
  51. قربان‌نیا، ناصر، «قرائت‌های گوناگون از حقوق طبیعی»، مجله فقه و حقوق، ش 1، تابستان 1383 ش.
  52. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، انتشارات ناصرخسرو، تهران: 1364.
  53. قطب، سید بن ابراهیم شاذلی، فی ظلال القرآن، دارالشروق، بیروت: 1412 ق.
  54. کاتوزیان، ناصر، مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، شرکت سهامی انتشار، تهران: چاپ دوم، ۱۳۷۹ ش.
  55. کاشانی، ملافتح الله، خلاصة المنهج، انتشارات اسلامیه، تهران: 1373 ش.
  56. کلینی، محمدبن یعقوب بن اسحاق، الاصول من الکافی، تصحیح و تعلیق: علی‌اکبر غفاری، دار الکتب الاسلامیة، تهران: 1363.
  57. لاهیجی، محمد، تفسیر شریف لاهیجی، دفتر نشر داد، تهران: 1373 ش.
  58. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، موسسه الوفاء، بیروت: چاپ 4، 1404 ق.
  59. مصباح یزدی، محمدتقی، «دین و اخلاق»، معرفت، ش 13، پاییز 1387.
  60. ــــــ، فلسفه اخلاق، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، تهران: 1387.
  61. ــــــ، نظریه حقوقی اسلام، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینیe، قم: 1389.
  62. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران: ۱۳۹۸ ق.
  63. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، تهران: 1389 ش.
  64. موحد، محمدعلی، در هوای حق و عدالت، از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، نشر کارنامه، تهران: 1381 ش.
  65. نووی‌جاوی، محمد بن عمر، مراح لبید لکشف معنى القرآن المجید، دارالکتب العلمیه، بیروت: 1417.
  66. Aspremont, J, The Foundations of the International Legal Order, 18 Finnish Yearbook of International Law, 2007.
  67. Charney JI, Universal international law, 87 Am J Int Law, 1993
  68. Principality and Polity Aquinas and the Rise of State Theory in the West,London: Longman, Green, 1958.
  69. Goldsmith Jack L. and Posner Eric, The Limits of International Law, Oxford University Press, 2005
  70. Preuss, Ulrich K. Equality of States - Its Meaning in a Constitutionalized Global Equality of States, Chicago Journal of International Law, vol 9, no1, 2008.
  71. Tousi, Hamid Reza, Jazayeri, Seyyed Hamid, Sajed,  Seyyed Hossein, The Fundamental Change of Circumstances from the Viewpoint of the Shi'ite and Sunni Exegesis, Volume 12, Numbers 1-2, Winter-Spring 2019.

 

 

قرآن و علم
دوره 16، شماره 30 - شماره پیاپی 30
دوفصلنامه علمی قرآن و علم سال `شانزدهم، شماره 30، بهار و تابستان 1401ش
شهریور 1401
صفحه 315-336

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 فروردین 1401
  • تاریخ بازنگری: 04 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 04 تیر 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار