واکاوی توصیفی ـ تطبیقی رهیافت‌های پیشگیری و مقابله با «احساس تنهایی» بر اساس آموزه‌های دینی و روان‌شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

2 کارشناس ارشد علوم قرآنی دانشکدۀ علوم و معارف قرآن تهران

3 استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

احساس تنهایی، یک حالت ذهنی نامطلوب است که از احساس عدم رابطه با دیگران سرچشمه می­گیرد. تجربه تنهایی، رخداد رایجی است که در میان مردم یافت می­شود. از دیگر سو، به عقیده برخی از مفسران این مکانیزم روان­شناختی، با ایجاد علقه و پیوند با خداوند، قابل دفع و رفع است و این امر درونیِ پاتالوژیک می‌تواند با پی­جویی و رویارویی جدی با آن، کنترل شود. جستار پیش­رو، با روش توصیفی - تطبیقی و با ابزار کتابخانه­ای، نظرات برخی روان­شناسان را بر اساس آموزه‌های دینی، مورد ارزیابی قرار داده و با مقایسه تطبیقی، به پی­جویی و چاره­اندیشی در این­باره پرداخته است. برابر یافته‌های این پژوهش، گروهی از راهکارهای پیش­گیرانه ارائه شده و راهکارهای مقابله­ای آن در دو گروه «فیزیکی-جسمانی» و «نفسانی-معنوی» توصیف شده­اند. گروه اول دوگونه راهکار معرفی کرده و گروه دوم چهارگونه راهکار معرفی کرده است. با این بررسی، می­توان هم­راستا و هم‌جهتی برخی نظرات روان‌شناسی و آموزه­های دینی را تأیید کرد و بر عدم تهافت، بلکه هم­سویی و مکمّل یکدیگر بودن آن‌ها، تأکید ورزید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Descriptive-Comparative Analysis of Prevention and Dealing with “Loneliness Feeling” Approaches Based on Religious and Psychological Teachings

نویسندگان [English]

  • ALI mohammadi ashnani 1
  • Leila Khani oushani 2
  • Mohammad Ali Vatandoost 3
1 University of Holy Quran Sciences and Education /
2 Master of Quranic Sciences, Faculty of Quranic Sciences and Education, Tehran
3 Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Wisdom, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Feeling loneliness is an undesirable mental state that stems from the feeling of not being in a relationship with others. The experience of loneliness is a common occurrence among people. On the other hand, according to some Quranic commentators, this psychological mechanism can be repelled and eliminated by creating interest and connection with God, and this pathological internal matter can be controlled by pursuing and confronting it seriously. The present study, with a descriptive-comparative method and with the help of library data, evaluates the opinions of some psychologists based on religious teachings and, by comparative comparison, seeks and finds a solution in this regard. According to the findings of this study, a group of preventive strategies has been presented and its coping strategies have been described in two groups: “bodily-physical” and “psychic-spiritual”. The first group introduced two types of solutions and the second group introduced four types of solutions. With this study, it is possible to confirm some aspects of psychology and religious teachings directly and directionally and emphasize their non-interference, but their complementarity and complementarity with each other

کلیدواژه‌ها [English]

  • Loneliness
  • Prevention Approaches
  • Coping Strategies
  • Religious Teachings
  • Psychology

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه مکارم شیرازی، ناصر، دارالقرآن الکریم، قم: چاپ دوم، 1373 ش.
  2. ابن‌بابویه، محمدبن­على، الخصال، محقق: علی­اکبر غفاری، جامعه مدرسین، قم: 1362 ش.
  3. ابن­شعبه­حرانی، حسن­بن­علی، تحف­العقول عن آل­الرسولa، مصحح: علی­اکبر غفاری، جامعه مدرسین، قم: 1363 ش.
  4. استور، آنتونی‌، نابغه‌های تنها و فواید تنهایی، مترجم: محمدصادق عظیم، استاندارد، تهران: 1392 ش.
  5. اسدی، عبدالله؛ شیخ­احمد، محمدرشید؛ معاضدی­عالی، کاظم، «منطق پیشگیری قبل از درمان در احادیث طبی»، مجله سلامت و بهداشت، دوره 10، ش 4، 1398 ش.
  6. اوکتاتیو، پاز، دیالکتیک تنهایی، مترجم: خشایار دیهیمی، لوح فکر، تهران: 1396 ش.
  7. آتشین­صدف، محمدرضا، مهارت مقابله با احساس تنهایی، مؤسسه فرهنگی هنری دین و معنویت آل‌یاسین، تهران: 1395 ش.
  8. ‫آزاد، پیمان‌، غلبه بر خشم و احساس تنهایی، البرز، تهران: 1393 ش.
  9. آملى، حیدربن‌على، تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم فی تأویل کتاب الله العزیز المحکم، محقق: محسن موسوی­تبریزی، نور علی ­نور، قم: 1422 ق.
  10. بیرامی، منصور؛ اقبالی، علی؛ قلی­زاده، حسین، «تعامل عامل­های شخصیتی با علائم افسردگی، ناامیدی و افکار خودکشی در بین دانشجویان»، مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دوره 34، ش 1، 1391 ش.
  11. پاینده، ابوالقاسم، نهج­الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسولa، دنیای دانش، تهران: 1382 ش.
  12. پورکریمی، عسکری، «اهمیت و جایگاه ورزش در قرآن و احادیث»، مجله پاسدار اسلام، ش 416 و 415، 1395 ش.
  13. جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر، مؤسسه انتشارات هجرت، قم: 1376 ش.
  14. حامدنیا، رسول، «ورزش و ورزشکار از دیدگاه اسلام»، مجله معرفت، ش 186، 1392 ش.
  15. حسینی­همدانی، محمد، انوار درخشان در تفسیر قرآن، محقق: محمدباقر بهبودی، لطفی، تهران: 1404 ق.

 

  1. حمیدیان، ساجده؛ امیدی، عبدالله؛ نظیری، قاسم؛ پورابوالقاسمی، راحیل؛ موسوی­نسب، مسعود، «اثربخشی شناخت­درمانی مبتنی بر ذهن­آگاهی در ترکیب با دارودرمانی در مقایسه با دارودرمانی بر افسردگی و خشم بیماران مبتلا به اختلال افسرده­خویی»، مجله مطالعات روان‌شناختی، دوره 12، ش 48، 1395 ش.
  2. رضایی­اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، پژوهش­های تفسیر و علوم قرآن، قم: 1387 ش.
  3. رفیعیان­کوپایی، حامد، چند گام تا پیروزی بر روزمرگی: پاسخی به علل و عوامل احساس دل‌تنگی و تنهایی، سهروردی، تهران: 1392 ش.
  4. شریف­الرضی، محمد بن حسین، نهج­البلاغة، محقق: صبحی صالح، مؤسسة دارالهجرة، قم: 1414 ق.
  5. شیخ، محمود؛ بهرام یوسفی؛ زهره حسنی و فرزاد زیویار، «بررسی و مقایسه منبع کنترل (درونی- بیرونی) و احساس تنهایی در بین دختران ورزشکار و غیر ورزشکار»، مجله پژوهش در علوم ورزشی، ش 10، 1385 ش.
  6. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت: 1352 ش.
  7. طبرسى، فضل بن حسن، الآداب الدینیة للخزانة المعینیة، مترجم: احمد عابدی، زائر، قم: 1380 ش.
  8. ــــــ، مجمع­البیان فی تفسیرالقرآن، مصحح: فضل­الله یزدی­طباطبایی و هاشم رسولی، ناصرخسرو، تهران، 1372 ش.
  9. طیب، عبدالحسین، أطیب­البیان فی تفسیر القرآن، اسلام، تهران: 1369 ش.
  10. عاملى، ابراهیم، تفسیر عاملى، مصحح: علی­اکبر غفاری، کتاب فروشى صدوق، تهران: 1360 ش.
  11. عباسی­دره­بیدی، احمد و سیداحمد محمودیان، «بررسی راهکارهای استفاده از اوقات فراغت در قرآن و روایات و اثر آن بر سلامتی»، مجله پژوهش­های میان­رشته­ای قرآن کریم، ش 2، 1394 ش.
  12. قرائتی، محسن، تفسیر نور، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، تهران: 1388 ش.
  13. کلینکه، کریس‌­ال، مهارت‌های زندگی، مترجم: شهرام محمدخانی، تهران: رسانه تخصصی، تهران: 1395 ش.
  14. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی (ط - الإسلامیة)، علی­اکبر غفاری و محمد آخوندی، دارالکتب الإسلامیه، تهران: 1407 ق.
  15. گریپو، دنیل، تنهایی‌درمانی، مترجم: صدف شجیعی، دومان، تهران: 1394 ش.
  16. مجلسى، محمدباقربن محمدتقى، بحار الأنوار، مصحح: جمعی از محققان، دار إحیاء التراث العربی، بیروت: 1403 ق.
  17. محمدی‌مجد، داریوش، احساس تنهایی و توتالیتاریسم، روشنگران و مطالعات زنان، تهران: 1387 ش.
  18. مکارم­شیرازی، ناصر، ‏تفسیر نمونه، دارالکتب­الإسلامیة، تهران: 1371 ش.
  19. میتلند، سارا، چگونه از تنهایی لذت ببریم، مترجم: سما قرایی، هنوز، تهران: 1395 ش.
  20. نجاتی‌، محمدعثمان‌‌، قرآن‌ و روان­شناسی‌، مترجم: عباس عرب، بنیاد پژوهش­های‌ اسلامی‌، مشهد: 1388 ش.
  21. واسوانی‌، جی­پی، شما تنها نیستید، خدا با شماست، مترجم: توراندخت تمدن، علم، تهران: 1388 ش.

ویلاندبرستون، جوآن، لذت و رنج تنهایی، مترجم: حسین کیانی، مؤسسه انتشارات عطائی، تهران: 1378 ش

قرآن و علم
دوره 16، شماره 30 - شماره پیاپی 30
دوفصلنامه علمی قرآن و علم سال `شانزدهم، شماره 30، بهار و تابستان 1401ش
شهریور 1401
صفحه 337-362

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 دی 1400
  • تاریخ بازنگری: 04 اردیبهشت 1401
  • تاریخ پذیرش: 09 تیر 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار