مؤلفه‌های فرایند ایجاد انگیزش در تربیت اخلاقی از منظر قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مجتمع عالی قرآن و حدیث، جامعه المصطفی العالمیه، قم ،

2 دانش آموخته دکتری قرآن و علوم ، جامعه المصطفی العالمیه، قم ، ایران

چکیده

نقش فرایند ایجاد انگیزش در تربیت اخلاقی از مهمترین مسائلی است که در علوم تربیتی بحث می‌شود. قرآن کریم با توجه به مبانی وحیانی خود دارای مؤلفه‌هایی است که برای شناخت این فرایند باید به آن مؤلفه‌ها دست یافت؛ زیرا پیش از تعیین آنها نمی‌توان این فرایند را به‌صورت صحیح مشخص کرد. این مؤلفه‌ها شامل مبانی، اصول، ویژگی‌ها، اهداف و مراحل است. این مقاله با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی به استخراج این مؤلفه‌ها از قرآن کریم پرداخته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد، مبانی فرایند ایجاد انگیزش در تربیت اخلاقی از منظر قرآن کریم عبارت است از: یکتاپرستی، اختیار و فطرت؛ اصول این فرایند: وحیانی بودن، تکریم انسان و توازن جسم و روح است؛ ویژگی‌ها و خصوصیات آن: اعتدال و میانه‌روی، قابل اجرا بودن و آگاهی‌بخشی است؛ اهدافش نیز اصلاح سبک زندگی، رسیدن به کمال و قرب الهی و رستگاری است؛ مراحل فرایند ایجاد انگیزش در تربیت اخلاقی از منظر قرآن کریم نیز در سه مرحله خلاصه می‌شود: مرحله ورودی (بعد نظری و شناختی) مرحله فعالیت‌ها (بعد عملی و رفتاری)؛ مرحله خروجی (تصمیم‌گیری).

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Components of the Process of Motivation in Moral Education from the Perspective of the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Ali Himmat Banari 1
  • Muslim Ahmadloo 2
1 Assistant Professor, Qur'an and Hadith complex, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
2 PhD Candidate in Quran and Science, Al-Mustafa International University, Qom, Iran (Corresponding Author)
چکیده [English]

The role of the motivation process in moral education is one of the most important issues discussed in educational sciences. The Holy Quran, according to its revelatory principles, has components that must be achieved to understand this process; because this process cann’t be specified correctly before determining them. Therefore, it is necessary to identify the components of the process of motivation in moral education from the perspective of the Holy Quran. These components include the foundations, principles, characteristics, goals, and steps. This article uses the descriptive-analytical method to extract these components from the Holy Quran. The results of the research indicate that the principles of the process of motivating moral education from the perspective of the Holy Quran are monotheism, free will and nature; Principles of this process: Revelation is respect for human beings and balance of body and soul; Characteristics: moderation, applicability and awareness; its goals are to improve the lifestyle, to reach perfection and nearness to God and salvation; The stages of the process of creating motivation in moral education from the perspective of the Holy Quran can be summarized in three stages: the input stage (theoretical and cognitive dimension), the stage of activities (practical and behavioral dimension); output stage (decision making)

کلیدواژه‌ها [English]

  • Motivation Process
  • Moral Education
  • Foundations
  • Principles
  • Goals
  • Steps

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه، رضایی اصفهانی، محمد علی و همکاران، نخستین ترجمه گروهی قرآن کریم، قم: دار الذکر، 1384ش.
  2. آلوسی بغدادی، ابوالفضل شهاب‌الدین سید محمود، روح المعانی ‌فی ‌تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت: دارالفکر، 1417 ق.
  3. ابن‌أبی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، 4 جلد، قم، دار سید الشهداء للنشر چاپ: اول، 1405.
  4. ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، تحقیق: عبدالرزاق المهدی، بیروت: دار الکتاب العربی، 1422.
  5. ابن‌عربی، محی‌الدین محمد بن علی، فتوحات مکیة، ترجمه: محمد خواجوی، تهران: نشر مولی، 1381.
  6. ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیه، منشورات لبیب بیضون، 1419.
  7. بروجردی، سید محمدابراهیم، تفسیر جامع، تهران، صدرا، 1366.
  8. بریجانیان، ماری، فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی، ویراستار بهاءالدین خرمشاهی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران: 1373.
  9. بناری، علی همت، تربیت اخلاقی و ضرورت نگاهی دوباره به آن، مجله مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، شماره دوم، تابستان 1379.
  10. پورافکاری، نصرت‌الله، فرهنگ جامع روانشناسی - روان‌پزشکی: انگلیسی- فارسی، انتشارات معاصر، تهران: 1376.
  11. ثعلبی نیشابوری، احمد بن ابراهیم ابواسحاق، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، دار احیاء التراث العربی، بیروت: 1422 ق.
  12. جوادی‌آملی، عبدالله، شریعت در آینه معرفت، مرکز فرهنگی رجاء، قم، 1372.
  13. خداپناهی، محمدکریم، انگیزش و هیجان، دوازدهم، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، تهران: 1389 ش.
  14. سیدجوادین، سید رضا، تئوری‌های مدیریت، انتشارات نگاه دانش، تهران: سوم، 1386 ش.
  15. شریف رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، تحقیق و تصحیح: صبحی صالح، انتشارات هجرت، قم: 1414ق.
  16. شکوهی، غلامحسین، مبانی و اصول آموزش‌وپرورش، آستان قدس رضوی، مشهد: ۱۳۷۵.
  17. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، پنجم، دفتر انتشارات اسلامی (وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)، قم: 1417 ش.
  18. ــــــ، شیعه در اسلام، به کوشش: سید هادی خسروشاهی، موسسه بوستان کتاب، قم: 1386.
  19. طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج علی أهل اللجاج، یکم، تحقیق سید محمدباقر موسوی خرسان، نشر مرتضی، مشهد: 1403 ق.
  20. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، انتشارات ناصرخسرو، تهران: سوم، 1372 ش.
  21. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، دار المعرفه، بیروت: 1412 ق.
  22. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، دار الاحیاء التراث العربی، بیروت: بی‌تا.
  23. عالم‌زاده نوری، محمد، راهبرد تربیت اخلاقی (استراتژی تحول اخلاقی و معنوی)، مجله معرفت اخلاقی، شماره پنجم، زمستان 1389 ش.
  24. عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، امیر کبیر، تهران: 1363.
  25. فقیهی، سید احمد، روش‌های تربیت اخلاقی در المیزان، اول، انتشارات موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، قم: 1393 ش.
  26. فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، معجم القاموس المحیط، ترتیب و تصحیح ابراهیم شمس الدین، شرکة الأعلمی للمطبوعات، بیروت: 1433 ق/ 2012 م.
  27. فیومی مقری، احمد بن محمد، المصباح المنیر، مؤسسه دارالهجره، قم: سوم، 1425 ق.
  28. کاشانی، ملا فتح الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، کتاب‌فروشی محمدحسن علمی، تهران: 1366.
  29. کبیری، زینب، معلمی، حسن، مبانی و شیوه‌های تربیت اخلاقی در قرآن کریم از دیدگاه علامه طباطبایی، مجله معرفت اخلاقی، شماره 1، زمستان 1388.
  30. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، دارالکتب الإسلامیه، تهران: پنجم، 1363 ش.
  31. مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، دار إحیاء التراث العربی، بیروت: 1403 ق.
  32. مطهرى، مرتضى، مجموعه آثار، صدرا، تهران، چاپ چهارم، 1374.
  33. ـــــ، تعلیم و تربیت در اسلام، انتشارات صدرا، تهران: چاپ چهل و دوم‌: 1383.
  34. ــــــ، فلسفه اخلاق، انتشارات صدرا، تهران: 1372 ش.
  35. معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، هشتم، مؤسسه انتشارات امیرکبیر، تهران: 1371 ش.
  36. مکارم‌شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب الإسلامیه، تهران: 1374 ش.
  37. موسوی‌نسب، سید محمدرضا، زینلی، احسان، جایگاه قرب الهی در تربیت اخلاقی، اسلام و پژوهش‌های تربیتی، سال پنجم، شماره دوم، پیاپی 10، پاییز و زمستان 1392.
  38. نراقی، ملامهدی، جامع السعادات، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، قم: 1383 ق.
  39. نمکی آرانی، میثم، ویژگی‌های تعلیم و تربیت اسلامی در گفتگو با دکتر غلامعلی افروز، مجله مربیان، شماره 2، بهار و تابستان 1380.
قرآن و علم
دوره 16، شماره 31 - شماره پیاپی 31
سال شانزدهم، شماره 31، پاییز و زمستان 1401ش
اسفند 1401
صفحه 33-56

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 اسفند 1400
  • تاریخ بازنگری: 01 خرداد 1401
  • تاریخ پذیرش: 01 شهریور 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار