الگوی اصلاح باورها بر محور قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم تربیتی مجتمع آموزش عالی علوم انسانی وابسته به جامعة ‌المصطفی ص [نویسنده مسئول]

2 دانشجوی دکترای علوم تربیتی مجتمع آموزش عالی علوم انسانی وابسته به جامعة المصطفی ص

چکیده

اصلاح باورهای نادرست یکی از مهم‌ترین اهداف قرآن کریم است. این کتاب آسمانی برای اصلاح این نوع باورها از الگوی مشخص و متمایزی پیروی می‌کند. بر این اساس، این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی - توصیفی و به‌منظور ارائه الگوی اصلاح باورها بر محور قرآن انجام شده است. یافته‌ها حاکی از آن است که قرآن کریم که برای هدایت و اصلاح بشر نازل شده است، الگویی را ارائه می‌دهد که بر پایه آن می‌توان به‌صورت تدریجی و منطقی دست به تغییر و اصلاح باورها زد. این الگو از ساختار اساسی توجه به ظرفیت‌های درونی، تبیین، عوامل و زمینه‌ها و فرایند اصلاح باورها برخوردار است که هریک از آن‌ها دارای مؤلفه‌های گوناگونی است. نخست، با توجه به گرایش‌های فطری و حقیقت‌جویی و میل به جاودانگی همراه با گرایش به پرستش، ظرفیت‌های درونی انسان زنده می‌گردد. پس از آن، با روش‌های مختلف استدلال، ملموس‌سازی، علم‌آموزی و سیر در آفاق و انفس، می‌توان زمینه عمل آگاهانه را در انسان فراهم ساخت و به تبیین آن پرداخت. در این میان، عوامل و زمینه‌هایی چون پیروی کورکورانه، فقدان هویت، شبهه‌افکنی، حب دنیا و هم‌نشینان بد، به بشر یادآور می‌شود. افزون بر این، با توجه به اینکه ایجاد و یا اصلاح باور در طی زمان رخ می‌دهد، موارد یادشده باید در یک فرایند به اجرا درآید. در این الگو، به ترتیب، وسایل ارتباطی رایج در هر عصر، ابداع نمادها و نهادهای جدید ارتباطی، اسوه‌سازی، استفاده از منطق و استدلال، اعزام مبلغ، مبارزه با خرافات و مبارزه با جنگ‌های روانی، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Model for Correcting Beliefs Based on the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Hossein Karamad 1
  • Ghasem mohammadi 2
1 Assistant Professor in the Department of Educational Sciences at the Higher Education Complex of Humanities Affiliated with Al-Mustafa International University [Corresponding Author]
2 Ph.D. Candidate in Educational Sciences at the Higher Education Complex of Humanities affiliated with Al-Mustafa International University
چکیده [English]

Correcting false beliefs is one of the most important goals of the Holy Quran. This celestial book presents a distinct and well-defined model for correcting such beliefs. Accordingly, this research employs an analytical-descriptive approach to present a model for correcting beliefs based on the Holy Quran. The findings of the research indicate that the Quran, which has been revealed for the guidance and rectification of humanity, offers a model through which beliefs can be gradually and logically changed and improved. This model encompasses fundamental structures such as attention to internal capacities, explanation, factors, grounds, and the process of belief correction, each containing various components. First, by considering innate tendencies towards seeking truth, immortality, and inclinations towards worship, human inner capacities are activated. Subsequently, utilizing various methods of argumentation, concretization, education, and exploring horizons and egos, the groundwork for conscious action in humans can be established and elaborated upon. In this context, factors and aspects such as blind obedience, identity crisis, skepticism, attachment to worldly desires, and negative companions are reminded of humanity. Furthermore, since the creation or correction of beliefs takes place over time, the aforementioned aspects must be implemented through a process. In this model, the following steps are used in sequence: utilizing prevalent communication means in each era, creating new symbols and communication institutions, setting examples, employing logic and argumentation, sending preachers, combating superstitions, and engaging in psychological warfare.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Quran
  • Belief
  • Belief Correction
  • Components of Belief Correction
  • Belief Correction Process
  • Model for Belief Correction
  1. قرآن کریم، ترجمه: محمدعلی رضایی‌اصفهانی و جمعی از اساتید جامعة المصطفی، انتشارات بین‌المللی المصطفی، قم: چاپ دوم، 1388.
  2. ابن بابویه، محمدبن علی، الخصال، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم: 1392.
  3. الویری، محسن، «شیوه‌های فرهنگی - ارتباطی پیامبرk در عهد مکی»، فصل‌نامه پژوهشی دانشگاه امام صادقg، ش ۲۱، 1383.
  4. بابازاده، علی اکبر، آیین دوستی در اسلام، دفتر تحقیقات و انتشارات بدر، تهران: 1374.
  5. باقری، خسرو، نگاهی نو به تربیت اسلامی، مدرسه، تهران: 1400.
  6. بناری، علی همت و احمدلو، مسلم، مولفه های فرایند ایجاد انگیزش در تربیت اخلاقی از منظر قرآن کریم، دو فصلنامه علمی قرآن و علم، شماره ۳۱، پاییز و زمستان ۱۴۰۱.
  7. تاج‌الدین، مرضیه و پازارگادی، مهرنوش، «قرآن کریم و نهضت تربیتی پرورشی: مؤلفه‌ها و شاخص‌های تربیتی از دیدگاه قرآن کریم»، فصل‌نامه قرآنی کوثر، ش 32، 1388.
  8. تصدیقی، محمدعلی و تصدیقی، فروغ، «موانع تحقیق و فرهنگ پژوهش در نظام آموزش عالی»، فصل‌نامه مهندسی فرهنگی، ش 36، 1388.
  9. حر عاملی، محمدبن‌حسن، وسائل‌‌الشیعه، آل‌البیت، قم: 1386.
  10. حمید، نجمه و همکاران، «اثربخشی گروه درمانی شناختی رفتاری مبتنی بر رویکرد منطقی - عاطفی الیس بر منبع کنترل و پیشرفت تحصیلی دانشجویان پزشکی»، فصل‌نامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، ش 22، 1392.
  11. خندان، محسن، تبلیغ اسلامی و دانش ارتباطات اجتماعی، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، تهران: 1374.
  12. رضوانی، علی اصغر، اسلام و پاسخ به شبهات، مسجد مقدس جمکران، قم: 1386.
  13. زرگری‌نژاد، غلامحسین، تاریخ صدر اسلام (عصر نبوت)، سمت، تهران: 1384.
  14. ساجدی، ابوالفضل، تربیت اعتقادی و شاخص‌های آن،‌ مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، تهران: ‌1391.
  15. سیف، علی اکبر، روان‌شناسی پرورشی نوین (روانشناسی یادگیری و آموزش)، دوران، تهران: 1401.
  16. سیف، علی اکبر، تغییر رفتار و رفتاردرمانی: نظریه­ها و روش­ها، دوران، تهران: 1402.
  17. شعبانپور، محمد، بشارتی، زهرا، «راهکارهای اخلاقی مقابله با مؤلفه‌های جاهلیت در جوامع مدرن (با تکیه بر قرآن و دعای مکارم الأخلاق)»، پژوهشنامه معارف قرآنی، ش 15،1392.
  18. شفیع‌آبادی، عبدالله و ناصری، غلامرضا، نظریه‌های مشاوره و روان‌درمانی، نشر دانشگاهی، تهران: 1401.
  19. صدر، سید موسی، «قرآن و شیوه اصلاح فرهنگ»، نشریه پژوهش‌های قرآنی، ش 54 و 55، 1387.
  20. صفورایی، محمدمهدی، «نقش اعتقادات، بینش‌ها و باورهای دینی در کارآمدی خانواده»، معرفت، ش ۱۶۳،1390.
  21. طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، رجا، تهران: 1367.
  22. فروغی، محمدعلی، سیر حکمت در اروپا: سقراط و افلاطون، شرکت نشر کتاب هرمس، تهران: 1398.
  23. فری، مایکل، شناخت درمان‌گری گروهی، ترجمه مسعود جان بزرگی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم: 1388.
  24. فیاض، علی اکبر، تاریخ اسلام، دانشگاه تهران، تهران: 1384.
  25. قربانیان، مجتبی، «مبانی تحول عقیده انسان از منظر قرآن کریم»، نشریه قرآن، فرهنگ و تمدن، ش 1، 1399.
  26. کریمی، یوسف و صفاری‌نیا، مجید، «روان‌شناسی اجتماعی و تغییر نگرش مصرف کنندگان انرژی»، نشریه انرژی ایران، ش 22، 1384.
  27. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، دارالثقلین، قم: 1393.
  28. لیهی، رابرت، فنون شناخت درمانی، ترجمه لادن فتی و همکاران، دانژه، تهران: 1400.
  29. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، اسلامیه، قم: 1386.
  30. مطهری، مرتضی، ده گفتار، صدرا، تهران: 1385.
  31. مکارم‌شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، قم: 1397.