قلمرو ساختار نظام سیاسی در قرآن

خان بابا, محمدمراد; فاکر میبدی, محمد; شیرخانی, علی

doi:10.22034/qve.2023.8468

قلمرو ساختار نظام سیاسی در قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانش آموخته قران وعلوم،گرایش علوم سیاسی جامعه المصطفی العالمیه

² استاد تمام قرآن و حدیث جامعه المصطفی

³ دانشیار علوم سیاسی دانشگاه آزاد واحد قم

10.22034/qve.2023.8468

چکیده

قلمرو ساختار نظام سیاسی از منظر قرآن کریم از دو زاویه مورد تحلیل قرار می‌گیرد؛ یکی از حیث داخلی که در این باره اقوال اندیشمندان و فق‌های شیعه درباره قلمرو داخلی ساختار نظام سیاسی متفاوت است و از طیف نگاه حداقلی و حداکثری برخوردار است. ازاین‌روی قلمرو حکومت‌های معصومانه عام و مطلق است و حوزه حریم خصوصی را نیز شامل می‌شود؛ اما قلمرو حکومت‌های غیرمعصومانه (ولایت فقیه در عصر غیبت) صرفاً در حوزه عمومی و مسایل سیاسی است؛ و دیگری از حیث قلمرو خارجی، تعیین قلمرو خارجی ساختار نظام سیاسی وابسته به تحلیل درست از اصولی همانند: جهان شمولی اسلام، مسئول‌بودن هر مسلمان نسبت به سرنوشت دیگر مسلمانان و تأثیر نظام سیاسی در سرنوشت انسان و همچنین مفهوم شناسی واژه «ارض» در آیات قرآن است. در این پژوهش با استفاده از روش تفسیر موضوعی استنباطی با استناد به آیات قرآن می‌توان این نتیجه را گرفت که قلمرو خارجی ساختار نظام سیاسی در قرآن به وسعت جهان است؛ زیرا لازمه اجرایی‌شدن احکام دین، حکومت جهانی و جهان شمول بودن قلمرو ساختار نطام سیاسی است؛ البته تا تحقق کامل حکومت جهانی، اختصاص‌دادن سرزمین به ملتی و یا کشوری، در آیات قرآن، دلیل این حقیقت است که قرآن کریم حاکمیت ارضی کشور‌ها را نیز به رسمیت می‌شناسد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Realm of Political System Structure in the Quran

نویسندگان [English]

mohamadmorad khanbaba ¹
Mohammad Faker Maybudi ²
علی شیرخانی ³

¹ Ph.D. Graduate, Al-Mustafa International University - Iran - Qom

³ Associate Professor of Political Science at the Qom Campus, Islamic Azad University

چکیده [English]

The realm of political system structure in the Quran is analyzed from two perspectives: the internal aspect, which involves the viewpoints of Shiite scholars and jurists regarding the internal realm of the political system structure. This perspective spans a spectrum from minimalistic to maximalistic interpretations. Accordingly, the realm of divine and absolute governance encompasses both the public and private domains. However, the realm of non-divine governance (the Guardianship of the Jurist during the Occultation period) is limited to the public sphere and political matters. The second perspective pertains to the external realm, determining the external scope of the political system structure. This is dependent on a correct analysis of principles such as the comprehensive Islamic worldview, the responsibility of every Muslim for the destiny of other Muslims, the influence of the political system on human destiny, and the semantic understanding of the term 'ard' (land) in Quranic verses. Through inferential thematic interpretation based on Quranic verses, this study concludes that the external realm of the political system structure in the Quran encompasses the entire world, as the practical implementation of religious laws necessitates a global government with worldwide jurisdiction. However, until the full realization of the global government, the allocation of territory to a nation or country is recognized in Quranic verses as an acknowledgment of the earthly sovereignty of nations.

کلیدواژه‌ها [English]

Realm
Structure
Political System
Quran

مراجع

1. قرآن کریم، ترجمه: محمدعلی رضایی اصفهانی و جمعی از اساتید جامعة المصطفی، انتشارات بین‌المللی المصطفی، قم: چاپ دوم، 1388.
2. ابن‌جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی بن محمد، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر، دار الکتب العلمیه، بیروت: 1412ق.
3. ابن‌کثیر الدمشقی، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، دارالفکر، بیروت: 1407ق.
4. حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، الطبعة الخامسه، داراحیاء التراث العربی، بیروت: 1403.
5. حسن‌البنا، سید قطب و ابوالاعلی مودودی، فلسفه جهاد در اسلام، ترجمه محمود خضری، انتشارات اسلامی، تهران: 1359.
6. حقیقت، سیدصادق، مسئولیت‌های فراملی در سیاست خارجی دولت اسلامی، مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری، تهران: 1376.
7. خمینی، روح‌الله، البیع، اسماعیلیان، قم: 1363.
8. خمینی، روح‌الله، ولایت فقیه و حکومت اسلامی، تنظیم و نشر آثار امام خمینیe، تهران: 1373.
9. داربکلایی، اسمائیل، فلسفه سیاسی اسلام، بوستان کتاب، قم: 1380.
10. زهراب، علی، عبداللهی پور، مهدی، نقیب، سید محمد، غضنفری، علی، باز تعریف قرآنی نظام تأمین اجتماعی و بررسی اثار آن، مجله قرآن و علم، سال 14، ش27، پاییز و زمستان 1399.
11. شیبانی، محمد بن حسن؛ سرخسی، محمد بن احمد، شرح السیر الکبیر، معهد المخطوطات العربیه، قاهره: 1972.
12. صفری، علی آقا، لطفی، امیر علی، حکیمی، عبد المؤمن، مؤلفه های مدیریتی قرآن در قصه موسی و خضر، مجله قرآن و علم، سال سیزدهم، ش25، پاییز و زمستان 1398.
13. طباطبایی، سیدمحمدحسین و دیگران، بحثی درباره مرجعیت و روحانیت، مقاله ولایت و زعامت، صدرا، تهران، 1397.
14. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، جامعه مدرسین، قم : 1417ق.
15. طوسی، محمد بن حسن، المبسوط، مرتضوی، قم: 1363.
16. العاملی، جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة النبی الاعظمk، دار الحدیث، قم: 1385.
17. عمیدزنجانی، عباسعلی، فقه سیاسی، امیرکبیر، تهران: چاپ دوم، 1373.
18. عمیدزنجانی، عباسعلی، وطن و سرزمین، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران: چاپ 5، 1368.
19. فیرحی، داود، نظام سیاسی و دولت در اسلام، مؤسسه آموزش عالی باقر العلوم، قم:
20. القاسمی، ظافر، نظام الحکم فی الشریعه التاریخی الاسلامی، دارالنفائس،بیروت: 1405 ق.
21. قمی، علی بن ابراهیم بن هاشم، تفسیر القمی، مؤسسه دارالکتاب، قم: 1404ق.
22. کاویانی‌راد، مراد، «پردازش مفهوم قلمرو از دیدگاه جامعه‌شناسی»، مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 17، زمستان 1392.
23. کلانتری، علی‌اکبر، دارالاسلام و دارالکفر و آثار ویژه آن دو، مجله فقه، سال سوم، شماره دهم، زمستان 1375.
24. کلینی، محمد یعقوب، الفروع من الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران: چاپ سوم، 1367.
25. کلینی، محمد یعقوب، الکافی، تصیح و تحقیق علی‌اکبر غفاری، دارالکتب الاسلامیه، تهران: 1365.
26. لاریجانی، محمدجواد، کاوش‌‌های نظری در سیاست خارجی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران: 1376.
27. لاریجانی، محمدجواد، مقولاتی در استراتژی ملی، مرکز ترجمه و نشر کتاب، تهران: 1369.
28. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، مؤسسه الوفا، بیروت: با تحقیق و تعلیق: محمدباقر محمودی، وزارت ارشاد اسلامی، تهران: 1368.
29. مکی عاملی جزینی (شهید اول)، ابوعبدالله شمس‌الدین محمد بن، الدروس الشرعیه فی فقه الإمامیة، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین، قم: 1417ق.
30. نخعی، هادی، توافق و تزاحم منافع ملی و مصالح اسلامی، دفتر مطالعات سیاسی بین‌المللی، تهران: 1376.
31. ورام، مسعود بن عیسی، تنبیه الخواطر و نزهه النواظر، مکتبه فقیه، قم، 1410ق.
32. Glassner, M., Political Geography, 2nd Ed., New York: John Wiley & Sons, 1993.
33. Brownlie, I., Principles of Public International Law, Clarendon Press, 1998.