اصول قرآنی حقوق شهروندی در امور اقتصادی

ساداتی, سید مهدی; مرادخانی, احمد; میرداداشی, سید مهدی

doi:10.22034/qve.2023.8472

اصول قرآنی حقوق شهروندی در امور اقتصادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ گروه علوم قرآن و حدیث، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

² گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

³ گروه حقوق خصوصی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

10.22034/qve.2023.8472

چکیده

حقوق شهروندی ازجمله حقوق نوپیدا و مختص روزگار جدید است که سازوکار‌های خاص خود را می‌طلبد. آزادی و عدالت اجتماعی، محتوای اصلی حقوق شهروندی و زمینه‌ساز تحدید قدرت حاکمیت است. حکومت‌‌های اقتدارگرا، اولویت را به برقراری نظم می‌دهند، درحالی‌که حکومت‌‌های دموکراتیک اولویت را به عدالت اجتماعی تخصیص می‌دهند. یکی از این آموزه‌ها، اصول حقوق شهروندی در امور اقتصادی است که در این تحقیق، اصول قرآنی حقوق شهروندی در امور اقتصادی از قرآن کریم اخذ گردیده است؛ اصولی همچون ایمان و تقوای اقتصادی، امنیت اقتصادی، مدیریت اقتصادی، عدالت اقتصادی، امنیت اقتصادی، مدیریت اقتصادی تأمین اجتماعی، گردش ثروت و فقرزدائی و... و هریک از آنها با اتخاذ روش توصیفی و تحلیلی مورد تحلیل و تبیین، واکاوی و کنکاش قرار گرفته است. این آموزه‌ها، همچون سایر آموزه‌های قرآنی تمامی ابعاد زندگی انسان را در بر ‌می‌گیرد. پایداری و بقای جامعه، منوط به وجود اقتصاد پویا و روبه‌رشد است؛ زیرا خداوند متعال فعالیت‌‌های اقتصادی را مایه قوام اجتماع قرار داده است که این مهم، در بخش‌های دیگر نیز تأثیر شگرفی را خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Quranic Principles of Citizenship Rights in Economic Affairs

نویسندگان [English]

sid mahdi sadati ¹
ahmad moradkhani ²
seyed mahdi mirdadashim ³

¹ Qom Province Islamic Azad University, Qom Branch. Student

² Department of Jurisprudence and Fundamentals of Islamic Law, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran

³ Department of Private Law, Qom Branch, Islamic Azad University, Qom, Iran

چکیده [English]

Citizenship rights, including nascent rights specific to modern times, entail their distinctive mechanisms. Freedom and social justice constitute the essence of citizenship rights, laying the groundwork for the constraint of governmental power. Authoritarian governments prioritize the establishment of order, whereas democratic governments allocate precedence to social justice. Among these doctrines, the principles of citizenship rights in economic affairs are explored within this study, drawing from the Quran, particularly focusing on the Quranic principles governing citizenship rights in economic matters. Principles such as economic faith and piety, economic security, economic management, economic justice, economic amnesty, economic management of social provisioning, wealth circulation, poverty alleviation, etc. are extracted from the Quran. Each of these principles is subjected to descriptive and analytical methods, explication, and critical inquiry. Like other Quranic teachings, these principles encompass all dimensions of human life. The sustainability and continuity of society hinge upon the presence of a dynamic and progressive economy, as the Almighty God has endowed economic activities as the foundation of societal resilience, which will exert substantial influence across other domains.

کلیدواژه‌ها [English]

Quranic Principles
Citizenship Rights
Economy
Economic Justice
Ownership
Production

مراجع

قرآن کریم، ترجمه: محمدعلی رضایی‌اصفهانی و جمعی از اساتید جامعة المصطفی، انتشارات بین‌المللی المصطفی، قم: چاپ دوم، 1388.
ابن‌منظور، محمدبن کرام، لسان العرب، ج 15، دار احیاء التراث العربی، بیروت: 1408 ق.
آریانپور‌کاشانی، عباس، فرهنگ آریانپور، سپهر، تهران: چاپ نهم، 1369.
آقانظری، حسن، نظریه‌پردازی اقتصاد اسلامی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران: 1391.
براتی‌نیا، محمود، حقوق جامع شهروندی، نشر فکرسازان، تهران: 1395.
بناءرضوی، مهدی، طرح تحلیلی اقتصاد اسلامی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد: 1367.
ترنر، مارک؛ هیوم، دیوید، حکومت‌داری، مدیریت و توسعه، چگونه دولت کارآمد داشته باشیم، ترجمه: عباس منوریان، ناشر، مرکز آموزش مدیریت دولتی، تهران: 1384.
جوادی‌آملی، عبدالله، انتظار بشر از دین، مرکز نشر اسراء، قم، چاپ پنجم، 1387.
حقانی‌زنجانی، حسین، تحقیقی درباره انفال یا ثروت‌‌های عمومی،بی‌نا، بی‌جا: 1374.
راغب‌اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، دار العلم، بیروت: چاپ دوم، 1412 ق.
رحمانی، پیروز، جستاری پیرامون حقوق شهروندی، نشر آثار فکر، تهران: 1398.
الزبیدی، مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، ناشر، دار الفکر، بیروت: 1414 ق.
زمخشری، جارالله محمود بن عمر، الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل، دارالکتب العربی، بیروت: چاپ سوم، 1407ق.
سیوطی، عبدالرحمن، الدر المنثور، کتابخانه آیت الله مرعشی، قم: 1404ق.
شریفی‌طرازکوهی، حسین، زمینه‌ها، ابعاد و آثار حقوق شهروندی، نشر میزان، تهران: 1392.
شفیعی، زهرا، نخبگان سیاسی ایران از مشروطیت تا انقلاب اسلامی، سخن، تهران: 1372.
صدر، سیدمحمدباقر، اقتصاد ما، مترجم: محمدکاظم موسوی، برهان، مشهد: 1350.
طباطبایی، سیدمحمدحسن، المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم: چاپ پنجم، 1417.
طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ناصرخسرو، تهران: ۱۳۷۲ ش.
طوسی، ابوجعفرمحمد بن حسن، تهذیب الاحکام، انتشارات دار الکتب الاسلامیه، تهران: چاپ چهارم، 1365.
عمید، حسن، فرهنگ لغت عمید، انتشارات امیر کبیر، تهران: چاپ سوم، 1374.
فخررازی، محمد بن عمر، تفسیر کبیر، دار احیاء التراث العربی، بیروت: چاپ سوم، 1420.
فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم: ۱۴۰۵.
کاتوزیان، ناصر، احیای حقوق شهروندی، تهران: 1365.
کلینى، محمد‌بن یعقوب، الکافى، انتشارات اسوه، تهران: چاپ سوم، 1375.
گلدوزیان‌، ایرج، بایسته‌های حقوق جزای عمومی، نشر میزان، تهران: چاپ 23، 1396.
مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، دارالاحیاء التراث العربی، بیروت: 1412 ق.
مرادخانی، احمد؛ خزائی، احمدرضا، زمینه‌های حقوق شهروندی در قرآن، پژوهش‌نامه قرآن و حدیث، شماره 17. 1394.
معین، محمد، فرهنگ معین، ناشر زرین، تهران: 1386.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران: چاپ سی ام، 1372 ش.
والترز، آلن‌آرتور؛ لایارد، ریچارد، اقتصاد خرد، مترجم: عباس شاکری، نشر نی، تهران: 1393.
هادوی‌تهرانی، مهدی، مکتب و نظام اقتصادی اسلام، خانه خرد، تهران: 1378.