بررسی هویت ‌مادری در قرآن با رویکرد انتقادی به سند2030

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو دکتری دانشگاه علوم و معارف قرآن قم (نویسنده مسئول)

2 دانش آموخته دکترا و دانشیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق تهران

3 دکترای تخصصی استادیار و هیأت علمی دانشگاه علوم ومعارف قرآن کریم قم

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی و نقد مؤلفه‌های هویت مادری و واکاوی علت تنزل جایگاه مادر در سند 2030، و کشف دیدگاه گفتمان دینی و غربی نسبت به این مقوله انجام شده‌ است. روش پژوهش در این مقاله، اَسنادی ـ کتابخانه‌ای است و نوع تحقیق توصیفی ـ تحلیلی به روش تحلیل محتوای کیفی است. جامعه تحقیق عبارت است از متن سند توسعه پایدار 2030 و مجموعه اسناد بین‌المللی که به‌عنوان اسناد پشتیبان سند 2030 تدوین شده ‌است و کتاب‌های مرتبط با تحلیل این سند و نصوص دینی و آراء اندیشمندان اسلامی و غربی دربارۀ مفهوم هویت‌ انسان و هویت مادر. در این مقاله مسئله اصلی این است که سند 2030 درخصوص هویت مادری چه رویکردی دارد و نظر گفتمان دینی در این رابطه چیست؟ یافته‌های پژوهش این است که در برخی از اهداف سند 2030 به مسائل زنان پرداخته شده که در آن هویت فطری مادر مخدوش گردیده است و متأثر از نظر متفکران علوم اجتماعی غربی هویت مادری جزو هویت‌های ثانویه در نظر گرفته شده، و این‌گونه پنداشته شده‌ است که هویت مادر مانند دیگر هویت‌های اجتماعی تحت تأثیر کنش‌‌های اجتماعی و به‌مثابه ابزار و راهبردی سودگرایانه در جهت هدفی خاص انگاشته شده است که با تغییرات فرهنگ جوامع تطبیق پیدا می‌کند و دچار تغییر می‌شود. درصورتی‌که مادری جزو هویت‌های فطری و اولیه بوده و با نگاهی هستی‌شناسانه و غایت‎‌شناسانه تعیین می‌گردد. از نظر وجودشناسی زن در هویت مادرانه خود قابلیت بارداری، ظرفیت پرورش جنین و فرزندآوری و توان تربیت‌پذیری و تربیت‌کنندگی را داشته است و از نظر غایت‌شناسی، وجود وی در بقای نسل موثر بوده، قابلیت خلافت الهی را نیز دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of Maternal Identity in the Quran: A Critical Approach to Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development (SDGs)

نویسندگان [English]

  • sedigheh parvan 1
  • Faezeh AzimzadehArdebili 2
  • Rahman oshriyeh 3
1 PhD Candidate, University of Quranic Sciences and Teachings, Qom
2 parvansd@gmail.com. . PhD Graduate and Associate Professor, Department of Islamic Jurisprudence and Law, Imam Sadiq University, Tehran
3 Specialized Doctorate, Assistant Professor and Faculty Member, University of Quranic Sciences and Teachings, Qom
چکیده [English]

This research aims to examine and critique the components of maternal identity, investigate the reasons for the decline of the maternal position in the 2030 Agenda for Sustainable Development (SDGs), and explore the perspectives of religious and Western discourse on this issue. The research method used in this article is documentary-library research, and the type of research is descriptive-analytical using qualitative content analysis method. The research population consists of the text of the Sustainable Development Agenda 2030 and the collection of international documents drafted as supporting documents for the 2030 Agenda for Sustainable Development (SDGs), as well as relevant books analyzing this document and texts of religious scriptures and the views of Islamic and Western scholars on the concept of human identity and maternal identity. The main issue in this article is to determine the approach of the 2030 Agenda for Sustainable Development (SDGs) regarding maternal identity and what the religious discourse's opinion is on this matter. The findings of the research indicate that some of the goals of the 2030 Agenda for Sustainable Development (SDGs) address issues related to women in which the natural identity of motherhood is distorted, and influenced by the views of Western social scientists, maternal identity is considered as secondary identities, assuming that maternal identity, like other social identities, is influenced by social interactions and is used as a tool and strategy for a specific goal, which adapts to the cultural changes of societies and undergoes changes. However, from an ontological perspective, the existence of women in their maternal identity includes the ability to conceive, the capacity for pregnancy and childbirth, and the potential for nurturing and educating, and from a teleological perspective, their existence is effective in the survival of the generations and has the potential for divine vicegerency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Maternal Identity
  • the 2030 Agenda for Sustainable Development (SDGs)
  • Discourse

مراجع

  1. قرآن کریم، ترجمه حسین انصاریان، قم: آیین دانش، 1388.
  2. احمدی پرتو، محمدتقی، بهجت پور، عبدالکریم، تحلیل رویکرد تنزیلی در حل مسئله اجتماعی در قرآن با محوریت مسئله زن، سال 2، شماره 4، 1401ش.
  3. امین‌خندقی، مقصود، جعفرنیا، فاطمه‌سادات، «چگونگی گفتمان‌سازی نظریه ولایت‌فقیه در محتوای برنامه‌های درسی نظام آموزش و پرورش جمهوری ‌اسلامی ‌ایران»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال 11، 139- 158، 1393.
  4. پاک‌مهر، حمیده‌، امین‌خندقی، مقصود، «الگوسازی مفهومی گفتمان آموزه‌های انقلاب اسلامی ایران در برنامه‌های درسی»، فصلنامه پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، سال 11، ش32، 199- 224، 1400.
  5. تاجیک، محمدرضا، «انسان مدرن و معمای هویت»، فصلنامه مطالعات ملی شماره ۲۱، سال ششم، شماره ۱، تهران: مؤسسه مطالعات ملّی، ۱۳۸۴.
  6. تاجیک، محمدرضا، گفتمان، پادگفتمان و سیاست، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، 1383.
  7. جرجانی، سیدشریف، کتاب التعریفات، تهران: ناصرخسرو، بی‌تا.
  8. جعفرنیا، فاطمه‌سادات، «تحلیل کیفی محتوای کتب درسی دوره متوسطه از منظر گفتمان‌سازی نظریه ولایت فقیه براساس آموزه‌های انقلاب اسلامی ایران»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته برنامه‌ریزی درسی، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، 1393.
  9. جعفری، الهه، حقیقتیان، منصور، «بررسی رابطه سبک زندگی و حمایت اجتماعی با هویت مادری زنان (مورد مطالعه: زنان شهر اصفهان)»، دوره13، ش49، 223-238، 1401.
  10. جنکینز ، ریچارد، هویت اجتماعی، ترجمه: تورج یاراحمدی، تهران، شیرازه، 1381.
  11. جهان‌بزرگی، احمد، «تحلیل‌ گفتمانی نظریه انقلاب‌ اسلامی»، مجله زمانه، ش‌84-85، 1388.
  12. حسینی‌اکبرنژاد، هاله، حوری حسینی‌اکبرنژاد، «قلمروی تعهدات بین‌المللی در چارچوب اهداف چهارم و پنجم سند توسعۀ پایدار۲۰۳۰»، تهران: روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، ۱۳۹۸.
  13. دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه‌ تهران، چاپ2 از دوره جدید، 1377.
  14. دوبوار، سیمون، جنس دوم، ترجمۀ قاسم صنعوی، تهران: توس، 1388.
  15. راجی، سیدمحمدحسین، نقد علمی بر سند ۲۰۳۰‌، مشهد: کتابستان ماجد، ۱۳۹۶.
  16. رسولی‌شربیانی، رضا، «تبلور انسان‌شناسی صدرایی در نهضت امام‌خمینیe»، دوفصلنامه حکمت صدرایی، ص31 – 42، 1392.
  17. رضایی‌اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، قم: انتشارات پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن، 1388.
  18. رفعت‌جاه، مریم، زنان جوان و بازتعریف معنا و نقش مادری مطالعه‌ای بر روی مادران 25 تا40ساله ساکن شهرری، سال18، ش4، 1396.
  19. صادقی‌فسایی، سهیلا، «چالش‌های فمینیسم با مادری»، مطالعات راهبردی زنان، دوره 7، ش28، 1384.
  20. شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم، المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354.
  21. صفوت‌صفایی، شیدا، و سیدفضل‌الله قدسی، «غریزه مادری»، فصلنامه زن و فرهنگ، شماره 34، ص110-95، 1396.
  22. الطایی، علی‌، بحران هویت قومی در ایران، تهران: شادگان، 1378.
  23. طباطبایى، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم: دفتر انتشارات اسلامى قم، چاپ5، 1374.
  24. علاسوند، فریبا، زن در اسلام مبانی حقوق و تکالیف، قم: ‌هاجر، ۱۴۰۰‌.
  25. علم‌الهدی، جمیله، «هویت از منظر قرآن و فلاسفه»، بینات، سال14، شماره 55، ص230-208، 1386.
  26. - عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، تهران، امیرکبیر، 1362.
  27. غمامی، سیدمحمدمهدی، و نیلوفر مقدمی‌خمامی، «چالش‌های بنیادین جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با سند توسعه پایدار (سند 2030)»، حکومت اسلامی، سال بیست وچهارم، ش اول، پیاپی91، 1398.
  28. فوزی، یحیی، اندیشه سیاسی امام خمینی، قم: نشر معارف، 1388.
  29. قاسمی، سلمان، صفورایی پاریزی، محمد مهدی، «نقش کانونی خانواده و نقش های خانوادگی در تحقق سبک زندگی اسلامی براساس قرآن»، قرآن و علم، دوره 17، ش32، 1402.
  30. کریم پور قراملکی، علی، ملایی، احمد، تحلیل مبانی قرآنی در تولید نسل انسان، قرآن و علم، دوره 17، ش 32، 1402.
  31. کوش، دنی، مفهوم فرهنگ در علوم اجتماعی، ترجمه فریدون وحید، تهران: سروش، چاپ4، 1397.
  32. کرجی، علی، اصطلاحات فلسفی و تفاوت آن‌ها با یکدیگر، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1375.
  33. گیدنز، آنتونی، چشم‌اندازهای جهانی، ترجمه محمدرضا جلایی‌پور، تهران: طرح‌نو، چاپ دوم، 1384.
  34. مصلحی، جواد، نوریان، سجاد، «رابطه فمینیسم و قرآن با تاکید بر آیه قوامون»، قرآن و علم، دوره 14، شماره27، 1399.
  35. معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، تهران: امیرکبیر، چاپ 10، 1375.
  36. مورنو، آنتونیو، یونگ خدایان و انسان مدرن، ترجمه داریوش مهرجویی، تهران: مرکز، 1390.
  37. موسوی‌خمینی، روح الله، شرح دعای سحر، بی‌جا: انتشارات فیض کاشانی، 1376.
  38. نوابخش، مهرداد، مختارپور، مهدی، «مدل تبیینی کاربری‌های اینترنت و نقش آن در هویت جنسیتی جوانان شهر تهران»، مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، سال 3، ش 7، صص186-151، 1391.

منابع انگلیسی

  1. Parsons, Talcott, 1959, Toward A General Theory Of Action,Harvard University Press.
  2. . Rich, Adrienne. 1976, Of Women Born: MotherhoodAs experience And Institiution. New York: Norton.
  3. Van Dijk, Teun A (2011), Discourse Studies: A Multidisciplinary Introduction. London: Sage, 3411.
  4. Lemons, John; Brown, Donald, Sustainable Development: Science, Ethics, and Public Policy; Kluwer Academic Publisher, 1995.p.4.
  5. Chodorow, N. The Reproduction of Mothering, Berkeley, CA: University of California Press, 1978, p. 99.
  6. Glenn Evelyn Nakano 1974 Social Constructions of Mothering: A Thematic Overview. In E. Glenn. G. Chang&. L. Forcey. Routledge ed Mothering: Ideology Experience and Agency London: Routledge.
  7. Katherine, 1994. How the feminist establishment hurts women: a Christian critiaue of a movement gone wrong. Christianity Today June 20m vol 38. No. 7: 20-25.
  8. Fireston, Shulamith, 1970. The Dialectic of Sex, New York, Bantam Books.
  9. Janet, C. 1999, Gender Identity without Gender prescriptions: institute for Christian studies. New York.P.32.
  10. Nicholson, L, 1999, Feminism and Gender Sceptecism, Routledge, New York.
  11. Agacinsk, Sylviane, 2001, Parity of the Sexes. New York, Columbia University press.

اسناد و گزارش‌ها

  1. دگرگون ساختن جهان ما، دستور کار 2030 برای توسعۀ پایدار، ترجمه مهرناز پیروزنیک، ایران، کمسیون ملی یونسکو، 1394.
  2. بیانیه اینچئون و چارچوب عمل، ایران، ترجمه مهرناز پیروزنیک، آموزش 2030، ایران، کمسیون ملی یونسکو، 2015.
  3. کلهر، سینا‌، گزارش ابعاد پنهان و محورهای سند 2030 ۱ .بررسی سند دستور کار 2030 برای توسعۀ پایدار، کد موضوعی: 280 شماره مسلسل: ۱7255، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، گروه توسعه نظری و مطالعات بنیادین، ۱
  4. شورای عالی انقلاب فرهنگی، معاونت فرهنگی- اجتماعی زنان و خانواده، مروری بر تحولات مفهومی معاهدات بین‌المللی در حوزه زنان، کودکان و خانواده.
  5. کمیته حقوق کودکCRC : نهاد نظارتی بر اجرای کنوانسیون حقوق کودک.
  6. کمیته حقوق بشر HRC : نهاد نظارتی بر اجرای میثاق حقوق مدنی و سیاسی.
  7. کمیته منع تبعیض علیه زنان CEDAW : نهاد نظارتی بر اجرای کنوانسیون محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان.
  8. کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی : ICESCR نهاد نظارتی بر اجرای میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی.
  9. Patriota, Antonio, “Rio+20: protecting the environment is not enough”; available at:https://www.theguardian.com/commentisfree/2012/jun/20/rio20-protecting-environ- ment, 2012.
  10. UNESCO, 2017.September, 7, “Education for Sustainable Development Goals: Learning Objectives”, available at:unesdoc. unesco.org/Images/0024/002 474/247444 e.pdf.

سایت

  1. http://www.ohchr.org/EN/Issues/Women/WRGS/Pages/GenderStereotypes.aspx.

 

 

قرآن و علم
دوره 17، شماره 33
اسفند 1402
صفحه 33-66

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 شهریور 1401
  • تاریخ بازنگری: 11 اسفند 1401
  • تاریخ پذیرش: 11 خرداد 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار