روش‌های تربیتی در نظام تزکیه محور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته قرآن و علوم تربیتی مجتمع عالی قرآن و حدیث جامعة المصطفی ص العالمیة، قم، ایران (نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه اخلاق و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره، قم، ایران

3 استادیار گروه قرآن و علوم طبیعی،مجتمع عالی قرآن و حدیث،جامعة المصطفی ص العالمیة قم، ایران

چکیده

رسالت اصلی نظام تربیتی در هر جامعه، ایجاد تغییرات بنیادین برای رساندن متربیان به اهداف مطلوب است. این تحقیق در پی یافتن روش‌‌های مطلوب تربیتی از دیدگاه قرآن کریم به‌منظور نهادینه‌کردن تربیت وحیانی در جامعۀ اسلامی است. با تحلیل آیات مربوط به هدف بعثت پیامبر اکرمk روشن می‌‌شود که از میان تلاوت، تزکیه و تعلیم کتاب و حکمت، تزکیه مهم‌‌ترین هدف برشمرده شده است. این مطلب ما را به این نکته رهنمون می‌‌کند که در تعلیم و تربیت اسلامی به‌جای اولویت آموزش، تزکیه در اولویت قرار گیرد. در این پژوهش با روش تحلیلی ـ استنطاقی به بررسی روش‌های بینشی تعلیم و تربیت تزکیه‌محور پرداخته شده است و با توجه به آیات قرآن کریم روش‌‌های بینشی ذیل به‌دست آمده و مورد تـأکید قرار می‌‌گیرد: سیر آفاقی، معرفت نفس یا سیر انفسی (راه رسیدن به معرفت شهودی)، بصیرت‌افزایی و بینش‌بخشی، اندیشه‌‌ورزی (تفکر، تعقل، تدبر)، حکمت افزایی و دریافت علوم الهی، جایگزین روش‌‌های متداول آموزشی می‌‌گردد. قابل‌ذکر است که روش‌‌های مستخرج از قرآن کریم در تعلیم و تربیت تزکیه‌محور، سه حوزه روش‌‌های بینشی، گرایشی و رفتاری موردبررسی قرار گرفته است؛ اما به علت محدودیت تحقیق فقط به ذکر روش‌‌های بینشی در این مقاله بسنده شد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Insightful Approaches in a Purification-Centric Educational System

نویسندگان [English]

  • Seyyed Mohammad Ali Mousavi 1
  • Seyed mohammad reza Moosavi nasab kermani 2
  • seyed eesa mostarhami 3
1 Doctoral student in the field of Qur'an and Educational Sciences of the Higher Complex of Qur'an and Hadith, Jamaat Al-Mustafi S. Al-Alamiya, Qom, Iran (corresponding author)
2 Assistant professor of ethics department and faculty member of Imam Khomeini Educational and Research Institute, Qom, Iran:
3 Al-Mustafa International University
چکیده [English]

The fundamental objective of any educational system within a society is to catalyze essential changes that guide learners towards their intended goals. This research aims to uncover the most effective educational strategies as interpreted through the lens of the Holy Quran, with the intention of establishing a divinely-guided educational framework within the Islamic community. An examination of the verses related to the mission of the Prophet Mohammad (PBUH) indicates that, among the elements of recitation, purification (Tazkiyah), and the impartation of scripture and wisdom, purification is highlighted as the primary aim. This finding suggests that in Islamic education, purification should take precedence over mere instructional methods. Employing an analytical-descriptive approach, this study explores the educational strategies centered on purification, identifying several methods derived from the Quranic text: exploration of the cosmos, self-awareness or inner exploration (the journey towards experiential knowledge), enhancement of insight and consciousness, contemplative practices (including reflection, reasoning, and meditation), cultivation of wisdom, and the pursuit of divine knowledge, which present alternatives to traditional educational practices. It is important to note that while the purification-centric educational methods identified from the Quran encompass three areas - insightful, attitudinal, and behavioral - this article will concentrate exclusively on the insightful methods due to the limitations of the research

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Insightful Methods
  • Education
  • Purification
  • Purification-Centric Education
  1. قرآن کریم، ترجمه: محمدعلی رضایی‌اصفهانی و جمعی از اساتید جامعة المصطفی، قم: المصطفی، چاپ دوم، 1388.
  2. ابن‌بابویه، محمدبن‌علی (صدوق)، التوحید، مصحح: هاشم حسینی، قم: جامعه مدرسین، 1398ق.
  3. ابن‌شعبه حرانی،حسن، تحف العقول، مترجم اتابکی، پرویز، تهران: نشر و پژوهش فروزان‌روز، 1376.
  4. ابن‌فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه‏، محقق: هارون، عبدالسلام محمد، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.‏
  5. ابن‌فهد‌حلى، عدة الداعی و نجاح الساعی‏، مترجم: احمد موحدى قمى، تهران: دار الکتب الإسلامیه، ‏ 1407 ق‏.
  6. باقری، خسرو، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران: مدرسه، 1384.
  7. برقى، احمد، المحاسن، مصحح: جلال‌الدین محدث، قم: دار الکتب الإسلامیة، 1371 ق‏.
  8. تمیمى‌آمدى، عبدالواحد بن محمد، تصنیف غررالحکم و درر الکلم‏، تصحیح، مصطفى‏ درایتى، قم: دفتر تبلیغات‏ اسلامی، 1366 ش.
  9. جوادی‌آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم: اسراء، 1385.
  10. حرعاملی، محمدبن‌حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: آل‌البیت، 1409 ق‏.
  11. دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌‌نامه، (زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی)، تهران: نشر دانشگاه تهران، 1373.
  12. دیلمى، حسن‌بن‌محمد، إرشاد القلوب، قم: الشریف الرضی‏، 1412 ق.‏
  13. راغب‌اصفهانی، مفردات الفاظ قرآن، بیروت: دارالشامیه، 1425 ق.
  14. رضایی‌اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، قم: پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن، 1387.
  15. رضوانی‌قهساره، یزدان؛ رضایی‌اصفهانی، محمدعلی، مبانی و اصول خاص تربیت اعتقادی نوجوان در اسلام، دوفصلنامه قرآن و علم، ش33، پاییز و زمستان 1402.
  16. زمخشری، محمودبن‌عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، مصحّح: حسین احمد مصطفی، بیروت: دار الکتاب العربی، ۱۴07 ق.
  17. شریف رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، تصحیح: صبحی صالح، قم: هجرت، 1414 ق.
  18. صادقی‌تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه، قم: فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، 1406ق.
  19. طباطبایى، محمدحسین، مجموعه رسایل، قم: بوستان کتاب، 1387.
  20. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
  21. عیاشی، محمد‌بن‌مسعود، التفسیر( تفسیر العیاشی)،تحقیق: رسولى، هاشم‏، تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة، 1380 ق‏.
  22. فراهیدى، خلیل‌بن‌احمد، کتاب العین‏، قم: هجرت‏، چاپ دوم، 1409ق‏.
  23. قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، 1383.
  24. کارآمد، حسین و همکاران، الگوی اصلاح باورها بر محور قرآن کریم، دوفصلنامه علمی قرآن و علم، ش 32، 1402.
  25. کلینی، محمد‌بن‌یعقوب‏، اصول کافی، ترجمه سید جواد مصطفوی، تهران: کتاب‌فروشی علمیه اسلامیه‏، 1369 ش.
  26. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ دوم‏، 1403 ق‏،
  27. محمدی ری‌شهری؛ میزان الحکمه، قم: موسسه دارالحدیث، چاپ پانزدهم، 1395.
  28. مرکز فرهنگ و معارف قرآن، دایرة‌المعارف قرآن کریم، قم: بوستان کتاب، چاپ سوم، 1382.
  29. مصباح یزدی، محمدتقی و همکاران، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، قم: مؤسسه امام خمینی، 1391.
  30. مکارم‌شیرازى، ناصر، اخلاق در قرآن، قم: مدرسه الإمام علی‌بن‌أبی‌طالبg، 1377.
  31. مکارم‌شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب‌الاسلامیه، چاپ بیست‌و‌ششم، 1373.
  32. موسوی، سیدمحمدعلی، دلالت‌‌های نظام تعلیم و تربیت تزکیه‌محور (رساله دکتری) قم: جامعه المصطفی العالمیه، 1398.