مدل مفهومی

حسینی نژاد ماهانی, سیده زهرا; شجاعی, محمد صادق

doi:10.22034/qve.2024.9423

مدل مفهومی" اضطراب مالی "از منظر قرآن کریم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

² استادیار، عضو هیئت علمی جامعه المصطفی، مجتمع امین، قم،‌ایران

10.22034/qve.2024.9423

چکیده

این پژوهش با هدف ارائۀ مدل مفهومی اضطراب مالی براساس قرآن‌‌کریم و بررسی میزان روایی آن انجام شده است. برای این‌‌ منظور، ابتدا با دو راهبرد «جستجوی واژگانی» و «متن‌‌خوانی باز» و دستیابی به 33 واژه مرتبط، 55 گزاره دینی با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند براساس اصل اشباع در آیات قرآن جمع‌آوری شد و با به‌‌کارگیری روش تحلیل ‌‌کیفی محتوای متون دینی (شجاعی، «روش تحلیل‌ کیفی محتوای متون دینی: مبانی نظری و مراحل اجرا»، 1399) مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌های حاصل از پژوهش نشان داد سازه اضطراب‌‌ مالی در آیات قرآن دارای پنج دسته نشانه (اجتناب از موقعیت‌‌های پرداخت مالی، ترس در مورد آینده مالی، برانگیختگی و آشفتگی مداوم مالی، ترس‌‌های نامعقول مالی و احساس عدم‌‌ رضایت مالی) و 6 دسته مؤلفه‌های علّی (ویژگی‌‌های شخصیتی زمینه‌‌ساز، بدبینی نسبت به آینده، نگرانی از قرارگرفتن در شرایط تنیدگی‌‌زای مالی، خطاهای شناختی، ضعف باورهای‌‌دینی و وسوسه شیطان) و 3 دسته مؤلفه‌‌های پیامدی (پیامدهای عاطفی ـ هیجانی، پیامدهای رفتاری خانوادگی و اجتماعی و آسیب‌‌های اجتماعی ـ اقتصادی) است. سپس برای حصول اطمینان از مطابقت آن‌ها با محتوای آیات قرآن و همچنین کاربرد آن در حوزه روان‌شناسی، اعتبار یافته‌ها براساس نظر متخصصان (8 کارشناس) با محاسبۀ شاخص روایی محتوا (CVI) و نسبت روایی محتوا (CVR) مورد بررسی قرار گرفت و سرانجام مدل مفهومی اضطراب مالی در قالب یک طرحواره کلی ترسیم شد. یافته‌های این پژوهش، بستر مناسبی برای تدوین پرسش‌نامه سازۀ اضطراب مالی و طراحی مداخلۀ درمانی و بسته آموزشی آن فراهم کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Conceptual Model of Financial Anxiety from the Perspective of the Holy Quran

نویسندگان [English]

sayedeh zahra hoseininejad-e-mahani ¹
mohammad sadegh shojaei ²

¹ . Ph.D. Candidate, Research Institute of Hawzeh and University, Qom, Iran

² .Assistant Professor, and Faculty Member at Al-Mustafa International University (Amin Complex)

چکیده [English]

This study seeks to develop a conceptual framework for financial anxiety grounded in the teachings of the Holy Quran and to evaluate its validity. to accomplish this, an initial investigation was carried out employing two methodologies: "lexical search" and "open text reading." This process led to the identification of 33 pertinent terms and the collection of 55 religious propositions through purposive sampling, adhering to the principle of saturation found within the Quranic verses. The data were analyzed using qualitative content analysis techniques (Shojaei, "Qualitative Content Analysis of Religious Texts: Theoretical Foundations and Implementation Stages," 1399 SH (2020 CE)). The analysis revealed that the concept of financial anxiety in the Quran encompasses five categories of indicators (avoidance of financial obligations, anxiety about future finances, persistent financial distress, irrational financial fears, and feelings of financial dissatisfaction) and six categories of causal factors (personality traits, pessimism about the future, anxiety over financial stress, cognitive distortions, weak religious convictions, and the influence of Satan). Furthermore, three categories of resultant components were identified (emotional and psychological effects, familial and social behavioral impacts, and socio-economic repercussions). to ensure the findings align with Quranic content and their relevance in psychological contexts, the validity was evaluated through expert assessments (8 specialists) utilizing the Content Validity Index (CVI) and Content Validity Ratio (CVR). Ultimately, a conceptual model of financial anxiety was articulated within a broader framework. The outcomes of this research lay a solid groundwork for the creation of a questionnaire on financial anxiety and the development of therapeutic interventions and educational packages

کلیدواژه‌ها [English]

: Financial Anxiety
Conceptual Model
Quran
Islamic Psychology

مراجع

قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی قرآن کریم، قم: دارالقرآن الکریم، چاپ دوم، 1373ش.
حر عاملی، محمدبن‌حسن، وسائل الشیعه، قم: آل البیت، 1412ق.
العروسی الحویزی، عبدعلی‌‌بن‌‌جمعه، تفسیر نورالثقلین، تصحیح: سیدهاشم رسولی‌‌محلاتی، قم: اسماعیلیان، 1415ه.
کلینی، ابوجعفر محمدبن‌‌یعقوب، الکافی، قم: دارالحدیث، 1430 ه.ق.
بیستونی، محمد، فقر و ثروت از دیدگاه قرآن و حدیث، قم: بیان جوان، 1386.
بیضاوی، عبدالله‌بن‌عمر، أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر بیضاوی)، قم: دارالإحیاءالتراث‌‌العربی، 1418 ه.ق.
تمیمی‌آمدی، عبدالواحدبن‌‌محمد، غررالحکم و دررالکلم، قم: دارالکتاب الاسلامی، 1410 ه.ق.
ساداتی، سیدمهدی؛ مرادخانی، احمد؛ میرداداشی، سیدمهدی، اصول قرآنی حقوق شهروندی در امور اقتصادی، دوفصلنامه علمی قرآن و علم، سال هفدهم، شماره 32، 1402.
سلگی، زهرا، «تأثیر آموزش مهارت‌‌های فراشناختی بر علایم اضطراب اجتماعی و نشانگان افت روحیه در دختران با سطوح بالای اضطراب‌‌کرونا»، پژوهش‌‌های روان‌‌شناسی اجتماعی، شماره44، 1400.
شجاعی، محمدصادق‏ (۱۳۹۹الف‌)، «روش تحلیل‌‌کیفی محتوای متون دینی: مبانی نظری و مراحل اجرا»، مطالعات اسلام و روانشناسی، 14 (27)، 41-73.
طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: منشورات اسماعیلیان، 1373.
عباس، غلام؛ صاعدرازی، محمدحسین، اهداف اجتماعی تربیت اقتصادی در قرآن، دوفصلنامه علمی قرآن و علم، سال شانزدهم، شماره 31، 1401.
علیزاده، مهدی، اخلاق ‌‌اسلامى مبانى و مفاهیم، جلد1، قم: دفتر نشر معارف، 1389.
فتاحی، سحر، «اختلالات پولی و مالی، نگرش و اضطراب پول (مؤلفه‌های اثرگذار بر فرهنگ پولی و اقتصادی جامعه)»، مجله تخصصی مدیریت تدبیر، سال سی‌‌ام، شماره 314، 1398 .
مجلسی، محمدباقر، بحارالانوارالجامعه لدرراخبار آل‌‌الرسول، چاپ دوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1403.
مسعودی‌‌پور، سعید، «بررسی استفاده از جاذبۀ "ترس و نگرانی در انسان نسبت به تأمین آینده خود" در تبلیغات تجاری از دیدگاه اسلام»، اندیشه مدیریت راهبردی، سال یازدهم، شماره اول، 1396.
مکارم‌شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم: دارالکتب الاسلامیة، 1387.
معماری، داوود؛ زمردی، رسول، «گونه‌‌شناسی ترس از منظر قرآن کریم»، سراج منیر (دانشگاه علامه‌ طباطبایی)، سال‌ سوم، ش10، 1392.
نادری‌‌نوبندگانی،زهرا؛ تقی‌‌زاده،رضا، «نقش میانجیگری خودکارآمدی در رابطۀ بین اضطراب مالی و رضایت از زندگی در دانشجویان دانشگاه یزد»، فصلنامه مددکاری اجتماعی، 10: (4)، 1400.
A Hasler, A Lusardi, O Valdes - FINRA Investor Education Foundation, 2021 ‏ Financial Anxiety and Stress among US Households: New Evidence from the National Financial Capability Study and Focus Groups‏. org
Andrews B, Wilding J.M. The relation of depression and anxiety to life-stress and achievement in students. British Journal of Psychology. 2004; 95: p. 509-521.
Britt S.L, Canale A, Fernatt F, Stutz K, Tibbetts R. Financial stress and financial counseling: Helping college students. Journal of Financial Counseling and Planning. 2015; 26 (2): p. 172-186.
Burchell, B. J. (2003). Identifying, describing and understanding financial aversion: Financial phobes. Report for EGG. Retrieved from. http:// people. pwf. cam. ac. Uk /bb101/ Financial Aversion Report Burchell.
Diener E, Lucas R.E. Personality and subjective well-being. In D. Kahneman, E. Diener, & N. Schwarz (Eds.) 1999, Well-being: The foundations of hedonic psychology (pp. 213 –229). New York: Russell Sage Foundation.
Ernst-Jan de Bruijn⁎, Gerrit Antonides (2019). Determinants of financial worry and rumination. Journal of Economic Psychology. (November 8, 2019).
Furnham,Adrian (2014). The New Psychology of Money. 1st Edition Routledge (May 1, 2014).
Lawshe, Charles H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel psychology, 28 (4), 563–575.
Lim H, Heckman S, Montalto C.P, Letkiewicz J. Financial stress, self-efficacy, and financial helpseeking behavior of college students. Journal of Financial Counseling and Planning. 2014; 25 (2): p. 148-160.
Lindsay Bryan-Podvin (2020). The Financial Anxiety Solution. (Feb 18. 2020).
Northern J, O’Brien W.H, Goetz P.W. The development, evaluation, and validation of a financial stress scale for undergraduate students. Journal of College Student Development. 2010; 51 (1): p. 79-92.
Ostowari, Koorosh (2014). The Money Anxiety Cure : A path to financial wellbieng. (October 24, 2014).
Polit, Denise F; & Beck, Cheryl Tatano. (2006).The content validity index: are you sure you know what’s being reported? Critique and recommendations. Research in nursing & health, 29 (5), 489–497.
Roberts R, Golding J, Towell T, Reid S, Woodford S, Vetere A, Weinreb I. Mental and physical health in students: The role of economic circumstances. British Journal of Health Psychology. 2000; 5 (3): p. 289-297.