تبیین شاخص‌های "فساد" از منظر قرآن و دلالت‌های مدیریتی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 . دانش آموخته دکتری قرآن و مدیریت ،افغانستان

2 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و رئیس هیئت مدیره انجمن علمی مدیریت رفتار سازمانی

3 استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم

چکیده

فساد به‌مثابه یکی از تهدیدات بنیادین مقابل رشد، توسعه و عدالت اجتماعی، موضوعی است که در ابعاد مختلف اخلاقی، اقتصادی و اجتماعی مورد پژوهش قرار گرفته است. این پژوهش بخشی از رسالۀ دکتری نویسنده است که با استفاده از روش داده‌بنیاد انجام شده است. در این مقاله به تبیین شاخص‌های فساد از دیدگاه قرآن کریم و دلالت‌های مدیریتی ناشی از آن می‌پردازد. با بررسی‌های گسترده در آیات قرآنی، فساد به‌عنوان پدیده‌ای دیده می‌شود که دارای شاخص‌هایی چون جامعیت، سرایت‌پذیری، ناسازگاری با مقام و شرافت انسانی، زشتی و ناپسندی، پیچیدگی و ابهام، زمین‌مندی، زمان‌مندی و هم‌زادی با قدرت است. توجه به این شاخص‌ها درک بهتری از فساد را در جامعه نشان می‌دهد و بیانگر آن است که فساد با بسیاری از انحرافات و معاصی که ازسوی انسان‌ها انجام می‌گیرد، متفاوت است. هرکدام از شاخص‌هایی که قرآن کریم برای فساد بیان می‌کند، می‌تواند دلالت‌های مدیریتی ویژه‌ای داشته باشد و در مبارزه با فساد اداری و سازمانی، مدنظر قرار داده شود. دلالت‌های مدیریتی این شاخص‌ها تأکید دارند که سازمان‌ها نه‌تنها باید نسبت به مفهوم و عواقب فساد شناخت جامع داشته باشند؛ بلکه لازم است که برنامه‌ها و سیاست‌های کامل و متناسب مبارزه با گونه‌های مختلف فساد، تدوین کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Elucidation of Corruption Indicators from the Perspective of the Quran and Their Managerial Implications

نویسندگان [English]

  • Sayedamanollah Hassani 1
  • hasan Abedi Jafari 2
  • Ahmadi Quds 3
1 Al-Mustafa International University - a community of higher education in Quran and Hadith.
2 A faculty member at the University of Tehran and the chairman of the board of the Scientific Association of Organizational Behavior Management.
3 High level professor of Qom Seminary
چکیده [English]

Corruption represents a significant obstacle to economic growth, societal development, and the pursuit of social justice, prompting extensive investigation across ethical, economic, and social frameworks. This inquiry is a component of the author's doctoral dissertation and utilizes a data-based theory approach. The study articulates the indicators of corruption as interpreted through the lens of the Holy Quran, while also examining the managerial consequences that stem from these indicators. A thorough analysis of Quranic verses reveals that corruption is characterized by several indicators, including its pervasive nature, ability to spread, conflict with human dignity, inherent repulsiveness, complexity and ambiguity, temporal relevance, and its association with power dynamics. By focusing on these indicators, a more nuanced understanding of corruption within society emerges, distinguishing it from various individual transgressions and sins. Each indicator identified in the Quran regarding corruption carries specific managerial implications that are crucial for addressing administrative and organizational corruption. These implications underscore the necessity for organizations to not only grasp the comprehensive nature and ramifications of corruption but also to develop thorough and effective strategies and policies aimed at mitigating its diverse manifestations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Corruption
  • Administrative Corruption
  • Corruption from the Perspective of the Quran
  • Indicators of Corruption
  • Managerial Implications

مراجع

  1. ابراهیم‌آبادی، غلامرضا؛ مرشدی، علی، فساد در نگاهی دیگر: تأملی چندجانبه در مقوله فساد، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، 1383.
  2. ابن عاشور، محمدطاهر، التحریر و التنویر، بیروت: مؤسسۀ التاریخ العربی، 1420ق.
  3. ابن‌فارس، ابوالحسن احمدبن زکریا، معجم مقاییس اللغة، قم: انتشارات دارالفکر، 1399ق.
  4. استراوس، آﻧﺴﻠﻢ؛ جولیت، کربین، اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی، رویه‌ها و شیوه‌ها، ترجمه: بیوک محمدی، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، 1390.
  5. اکبرنژاد، مهدی؛ فرزندوحی، جمال؛ یعقوبی، مینا، بررسی فساد اداری، عوامل و راهکارهای مقابله با آن از دیدگاه قرآن و حدیث، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی فخرالدین اسعد گرگانی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، 1391.
  6. اکبرنژاد، مهدی؛ یعقوبی، مینا؛ غلامی، فرزاد، بررسی فساد اداری از دیدگاه قرآن و احادیث، دوفصلنامه علمی پژوهشی مدیریت اسلامی، سال بیست‌ودوم، شماره اول، 1393.
  7. الوانی، سید مهدی، مدیریت عمومی، تهران: نشر نی، 1394.
  8. تانزی، وتئو، مسئله فساد، فعالیت‌های دولتی و بازار آزاد، ترجمه: بهمن آقایی، مطالعات سیاسی - اقتصادی، ش 149و 150، 1378.
  9. جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر، قم: مؤسسه هجرت، 1376.
  10. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، تفسیر قرآن کریم، قم: اسراء، 1390.
  11. جوادی‌آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، تفسیر قرآن کریم، قم: اسراء، 1389.
  12. جوهری، ابونصر، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دارالعلم للملایین، چاپ چهارم، 1407.
  13. حسنی، سیدامان‌الله؛ عابدی‌جعفری، حسن؛ قدسی، احمد، دلالت­های مدیریتی الگوی فساد و مبارزه با آن از منظر قرآن، رساله دکتری رشته قرآن و علوم گرایش مدیریت، جامعه المصطفی العالمیه، مجتمع آموزش عالی قرآن و حدیث، مدرسه عالی قرآن و علوم، 1392.
  14. خدادادحسینی، سید حمید؛ فرهادی‌نژاد، محسن، بررسی فساد اداری و روش‌های کنترل آن، مدرس علوم‌انسانی، 51 (پیاپی 18)، 37-54، 1380.
  15. خدمتی، ابوطالب، مبارزه با فساد اداری با رویکرد اسلامی، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه، 1393.
  16. دادگر، حسن؛ معصومی‌نیا، غلامعلی، فساد مالی، تهران: کانون اندیشه جوان، 1383.
  17. دانایی‌فرد، حسن، روش‌شناسی مطالعات دلالت‌پژوهی، قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1401.
  18. راغب‌اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: الدارالشامیه، 1416ق.
  19. رستمی‌درونکلا، مهدی، تهران: مؤسسه اندیشه کامیاب ایرانیان، 1395.
  20. مبلومیادانا، رشل آندریا، فساد و آشنابازی، پیام یونسکو، شماره 313، آذر 1375ش، 1375.
  21. صالحی، جواد، فساد اداری؛ مفهوم، علل و آثار آن، ماهنامه کانون، ش پیاپی 102، اسفند 1388ش.
  22. صالحی، جواد، فساد اداری؛ مفهوم، علل و آثار آن، ماهنامه کانون، ش پیاپی 102، 1388.
  23. طالقانی، سیدمحمود، پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار، 1362.
  24. طباطبایی، سیدمحمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه: محمدباقر همدانی، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1374.
  25. طیب، عبدالحسین، تفسیر اطیب البیان، تهران: نشر اسلام، چاپ دوم، 1369.
  26. جوادی‌آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن، تفسیر انسان در قرآن، قم: انتشارات اسراء، 1395.
  27. علوی (عادل)، محمد؛ نوروزی، محمدتقی؛ مهرابی، امیرحمزه، تبیین الگوی عوامل مؤثر بر توانمندسازی منابع انسانی از منظر قرآن، قرآن و علم، دوره 16 شماره 31، 1401.
  28. عبدالمحمدی، حسین؛ رحیمی اسدالله، نقش فساد اخلاقی در انحطاط تمدن اسلامی در اندلس، مجله گفتمان اندیشه، شماره 1، 1397.
  29. فتاحی‌زاده، فتحیه؛ شیردل، معصومه، معناشناسی توصیفی «فساد» در تفسیر آیات قرآن کریم، مطالعات تفسیری، سال نهم، شماره 34، ص25-42، 1397.
  30. فخررازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1420ق
  31. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد، العین، قم: هجرت، چاپ دوم، 1410ق.
  32. قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، 1388.
  33. کوئن، بروس، درآمدی بر جامعه‌شناسی، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: فرهنگ معاصر، 1370ش.
  34. گیدنز، آنتونی، جامعه شناسی، ترجمه: منوچهر صبوری، تهران: نشر نی، 1378.
  35. محمدحسنی، عباس؛ صفری، علی‌آقا، نقش محیط در رفتار سازمانی از منظر قرآن، قرآن و علم، دوره 17، شماره 33، 1402.
  36. محمدقاسمی، حمید، اصلاح و افساد در داستان‌های قرآن، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، 1389.
  37. محمدنبی، حسین، فساد اداری و مبارزه با آن از نظر سازمان ملل متحد، تهران: نشر وکالت، 1380.
  38. مدرسی‌یزدی، محمدرضا، پژوهشی در مفهوم و حکم مفسد فی الارض، فصلنامه حکومت اسلامی، وابسته به دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری، شماره یکم، 1378.
  39. مراغی، احمد مصطفی، تفسیر المراغی، بیروت: دارالفکر، 1371.
  40. مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، قم: دار الکتاب الإسلامی، 1424ق.
  41. مکارم‌شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة، 1371.
  42. نسفی، عبدالله‌بن‌احمد، مدارک التنزیل و حقایق التأویل (تفسیر نسفی)، لبنان- بیروت: دار النفائس، 1416ق.
  43. هانتینگتون، ساموئل، سازمان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علم، 1370.
  44. هِیوود، پل، فساد سیاسی، ترجمه: دکتر محمد طاهری و دکتر میرقاسم بنی‌هاشمی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1381.
  45. .Martin Patricia Y. & Turner, Barry A (1986), Grounded Theory and Organizational Research, The Journal of Applied Behavioral Science, 22 (2).
  46. Andvig, Jens. and Odd-Helge Fjeldstad, " (2000)" Corruption, A Review of Contemporary Research 11 .Web/url: http/www. cmi.ne.
  47. Jain Arvina, (2001), The Political Economy of Corruption Routledge, London and New York.
  48. Kaufmann, Daniel; Vicente, Pedro (2005). "Legal Corruption" (PDF). World Bank.
  49. Morris, S.D (1991), Corruption and Politics in Contemporary Mexico. University of Alabama Press, Tuscaloos.
  50. Powell, R (1999). Recent trends in research: a methodological essay. Library and Information Science Research, 21, pp. 91-119.
  51. Senior, I (2006), Corruption – The World’s Big C. Institute of Economic Affairs, London.
  52. World Bank (1997). Helping countries combat corruption: The role of the world bank. Washington, DC: World Bank.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 13 اسفند 1402
  • تاریخ بازنگری: 24 خرداد 1403
  • تاریخ پذیرش: 28 تیر 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار